Ni manje reči ni više smisla – tako je u svojoj besedi profesor i književnik Mihajlo Pantić sažeto opisao stvaralaštvo velikog, jednog od najvećih pesnika koji je pisao na srpskom jeziku – Vaska Pope, na nedavno održanom skupu u SANU povodom 100. godišnjice njegovog rođenja. Ovo je samo jedan u nizu programa koji se ove godine održava u sećanje na jednog od najpoznatijih i najprevođenijih srpskih pesnika u drugoj polovini 20. veka povodom okrugle godišnjice njegovog rođenja. O njemu je mnogo pisano do sada, nazivan je jezičkim čudotvorcem i poslednjim velikim originalnim pesnikom. Vasko Popa je itekako živ i danas. Za razliku od mnogih drugih autora čiji je umetnički izraz u jednom istorijskom trenutku donosio neke novitete, da bi kasnije ti noviteti ostali vredni samo u istorijama književnosti, Popa je i dan-danas i čitan i prevođen i cenjen.

Neki neizbežni osnovni biografski i bibliografski podaci kažu da je rođen u Grebencu, kod Bele Crkve, kao Vasile Popa. Studirao je Filozofski fakultet u Beogradu, gde je nakon rata diplomirao na romanskoj grupi, a studirao je i u Bukureštu i Beču. Za vreme Drugog svetskog rata bio je zatvoren u nemačkom koncentracionom logoru u Zrenjaninu (tadašnjem Bečkereku). Prve pesme objavljuje u listovima “Književne novine” i “Borba”, a njegova prva zbirka pesama “Kora”, uz “87 pesama” Miodraga Pavlovića, smatra se početkom srpske posleratne moderne poezije. Ta knjiga pokrenula je rasprave u književnoj javnosti i ostavila veliki uticaj na mlađe generacije pesnika, ne samo onih koji su pisali na srpskom jeziku, već i mnogo šire. Oslanjajući se i na usmeno nasleđe, Popa je stvorio poseban pesnički jezik moderne srpske poezije. U Vršcu je osnovao Književnu opštinu Vršac i pokrenuo biblioteku nazvanu “Slobodno lišće”. Popa je ostavio neizbrisiv trag u svetskoj poeziji zbirkama “Kora”, “Nepočin-polje”, “Sporedno nebo”, “Uspravna zemlja”, “Kuća nasred druma”, “Živo meso”, “Vučja so”, “Rez”. Objavio je tri antologije: Od zlata jabuka – antologija narodnih umotvorina, Urnebesnik – antologija poetskog humora i Ponoćno sunce – antologija pesničkih snoviđenja. Prvi je dobitnik “Brankove nagrade” za poeziju, ustanovljene u Sremskim Karlovcima u spomen na Branka Radičevića. Dobitnik je i “Zmajeve nagrade”, Austrijske državne nagrade za evropsku književnost, nagrade za poeziju “Branko Miljković”, kao i književne nagrade “Skender Kulenović”. Njemu u čast ustanovljena je nagrada “Vasko Popa” koja se dodeljuje za najbolju knjigu pesama na srpskom jeziku. Ustanovljena je 1995. godine u Vršcu i dodeljuje se svake godine na dan pesnikovog rođenja, 29. juna. Među dosadašnjim dobitnicima su Stevan Raičković, Ivan V. Lalić, Bora Radović, Milutin Petrović, Ljubomir Simović, Radmila Lazić, Novica Tadić… Vasko Popa umro je u Beogradu 5. januara 1991. godine i sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju.

Ako se izuzmu neke zanemarive reakcije koje se tiču prvenstveno nerazumevanja i otpora prema novom i drugačijem izrazu, neuklopljenom u dotadašnji socrealizam, bio je široko prihvaćen još za života. Još za svog stvaralački bogatog života bio je i jedan od najuvaženijih srpskih pesnika u svetu i to je ostao do danas. Njegova poezija je uticala na mnoge potonje autore, a utiče i danas, na širokom prostoru različitih govornih područja, zahvaljujući brojnim prevodima širom evropskih, azijskih i američkih zemalja. Hermetičan i sažet pesnički izraz jedinstven je u književnom prostoru koji obuhvata jezik na kom je Popa pisao. Govoreći o njemu i o tom jeziku, mnogi književni kritičari koriste onu pomalo rogobatnu, dužu formulaciju, nimalo zgodnu za klasifikovanje nečeg superlativnog – “koji je pisao na srpskom jeziku”. Treba reći i zašto, kao što se na mnogim mestima i navodi, naime, jedan od najvećih srpskih pesnika po etničkom poreklu bio je Rumun.

Na svakom drugom mestu naglašavati njegovo etničko poreklo mimo osnovnih biografskih odrednica i u većoj meri nego što to one nalažu bilo bi nepristojno. Međutim, na ovom mestu, gde je čitaocima jedna takva činjenica nametnuto važna, treba spomenuti i to, jer je prosečni čitalac u Hrvatskoj nenaviknut na to da nacionalni predznak nije direktno uzročno-posledično povezan sa mnogim drugim delatnostima i sferama. Njegovo poreklo, što se savremene recepcije tiče, nije uticalo ni negativno ni pozitivno na njegov status u književnosti i kulturi. Nije se ni prenaglašavalo, nije se ni prećutkivalo, već je bilo činjenica koja se poštuje. U tom smislu možda bi još jedino taj prostor, gde se govori i “razmišlja” na savremenom hrvatskom jeziku, bilo mesto gde se uticaj Vaska Pope, više kao kulturne pojave nego kao pisca, nije dovoljno primio.