Jedna od frekventnih stavki jugoslovenskog sentimentalnog vaspitanja jeste i prisjećanje na različite nastupe naših predstavnika na takmičenju za Pjesmu Evrovizije. Taj festival je bio jedan od amblema naše pozicije „između blokova“, pa možda i nije čudno da mu se u javnosti pridavao veći značaj nego što mu objektivno pripada. U predvečerje raspada zajedničke države, SFRJ je doživjela i svoj jedini evrovizijski trijumf: preko grupe Riva i pjesme „Rock me, baby“, koja je usprkos anglofonom naslovu bila zapravo (is)pjevana na srpskohrvatskom. Uskoro se zemlja raspada, pa njene zemlje-nasljednice počinju da sanjaju sopstvene evrovizijske snove. Ipak, dosad jedina pobjeda neke postjugoslovenske države jeste trijumf Srbije 2007. godine kad je s pjesmom „Molitva“ prvo mjesto osvojila Marija Šerifović.

U odnosu na romantična vremena prije posljednje decenije dvadesetog vijeka, kad se cijeli festival svodio na jedno – finalno – veče, sada se već godinama festival najprije otvara polufinalnim večerima, pa tek kulminira finalom. Velika većina zemalja mora, dakle, najprije da se probije kroz polufinalni limb da bi uopšte stigle do finala. Jedini izuzeci su Velika Britanija, Francuska, Njemačka, Španija te Italija. Oni su svakako učesnici finalne večeri i nikada ne prolaze kroz „sito i rešeto“ polufinalnih kvalifikacija. Dugo vremena se kao glavna uloga Evrovizije u manjim zemljama nametalo to da se bude „viđen“ i „prihvaćen“ u velikom svijetu. Otud često male zemlje odlučuju da na ovaj festival pošalju izvođača koji pjeva pjesmu na engleskom jeziku. Takođe, pokazalo se da kod glasanja, dobrosusjedski odnosi igraju važnu ulogu. U tom smislu, zemlje zapadnog Balkana često glasaju jedna za drugu, kao, uostalom, i u Skandinaviji.

Kad je prošle godine na srpskom izboru za nacionalnog predstavnika za Pjesmu Evrovizije pobijedila Konstrakta, to je bilo veliko iznenađenje. Konstrakta je kao fenomen privukla veliku pažnju javnosti. U jednom prošlogodišnjem intervjuu, Petar Peca Popović je na zanimljiv način prokomentarisao dotičnu srpsku kandidatkinju na Pjesmi Evrovizije: „Za mene je Konstrakta rokenrol kakav zamišljam da treba da bude. Stav! Imate biografiju, poput njene, i onda se desi kao meni da na netipičnom mestu prepoznate nešto što niste ni sanjali da može da se dogodi (…). Iskoristila je jedinu gledanu festivalsku stvar u ovoj zemlji. Šta mislim o pesmi, nije važno, niti o takmičenju. Jer, važan je rezultat. A rezultat je da je neko ušao u živote klinaca i penzionera, i naterao muzičare da razmisle. Znate, sve je u muzici već rečeno, ali način na koji se nešto kaže je važan. A Konstrakta je kazala nešto.“ Konstrakta ne samo da je kazala nešto, nego je bila i kulturni događaj godine u Srbiji. Unutar vrlo polarizovane scene, ona je uspjela da bude faktor koji nadilazi granice te polarizacije. U Konstraktu su različiti akteri u javnosti projektovali različite stvari. Od male djece u Srbiji do influensera širom Evrope, Konstrakta je proglašena najoriginalnijim izvođačem na Evroviziji. U tom smislu, kad već nije pobijedila, njen egzaktan rezultat čak i nije odveć bitan.

Za zemlje nastale raspadom Jugoslavije, kultura je, kao i sport, postala prostor međusobnog samjeravanja. Na velikim filmskim festivalima gleda se da li u zvaničnoj konkurenciji postoji eventualno neko ostvarenje iz zemalja „regiona“, dok je na Pjesmi Evrovizije neki minimalni uspjeh već i to ako se iz polufinala plasiramo u finale, naročito ako to ne pođe za rukom nekoj od susjednih eks-ju državica. U tom smislu, pobjeda grupe Let 3 na Dori, hrvatskom nacionalnom takmičenju za izbor predstavnika za Pjesmu Evrovizije, gotovo nužno povlači paralelu sa prošlogodišnjim srpskim „slučajem Konstrakta“. Postoje, naravno, vidne razlike. Najprije, mada je i sama na različite načine već dugo prisutna na alternativnoj muzičkoj sceni, za širu publiku Konstrakta je bila „novo lice“ i svojevrsno iznenađenje. Za razliku od nje, Let 3 je već decenijama dio nekakvog vrlo široko definisanog popkulturnog mejnstrima, mada unutar njega oni imaju specifično mjesto. Sličnost se najbolje uočava upravo u evrovizijskom kontekstu: i jedan i drugi nastup, i jedna i druga pjesma, unutar već tradicionalne „parade kiča“ djeluju subverzivno. A opet, i sama Pjesma Evrovizije je svoju kičastost već toliko puta osvijestila da ni tamo ništa više nije zaista subverzivno. Jer, kako je zabilježio češko-francuski pisac Milan Kundera, valjda i najoriginalniji fenomenološki filozof kiča: „Kič koji zna da je kič više nije kič.“ Oni koji su prošle godine navijali za Konstraktu, ove će za Let 3, zapisano je već više puta. Sačekajmo, ipak, čime će Srbija ovog proljeća na Evroviziju.