Kad je nedavno umro David Albahari (1948 – 2023), u javnost su ponovo dospjeli tragični detalji o stvaranju porodice u kojoj će on da se rodi. Naime, njemu su i otac i majka imali prethodne svoje porodice prije Drugog svjetskog rata. Njegov otac je ostao bez svoje prve žene i djece jer su ih kao Jevreje ubili nacisti. Ali i Albaharijev otac je bio Jevrejin, pa kako je on preživio?! Odgovor je neobičan: tako što je kao oficir kraljevske vojske Jugoslavije proveo rat u njemačkom zarobljeničkom logoru. Možda i jedini način da kao Jevrejin ostanete živi u Trećem rajhu, bilo je da budete vojni ratni zarobljenik jer su nacisti iz ko zna kojeg razloga u tom slučaju uglavnom poštovali Ženevske konvencije. Prema istraživanju Johane Žak, čak 60.000 Jevreja ratnih zarobljenika, uglavnom Amerikanaca, Britanaca i Francuza, ali ne samo njih, preživjelo je Holokaust u njemačkim vojnim zarobljeničkim logorima. Među njima je bio otac Davida Albaharija; ali među njima je bio i Stanislav Vinaver (1891 – 1955).

Mjesto rođenja Stanislava Vinavera je Šabac, a datum prvi mart 1891. Otac mu je bio doktor, a majka umjetnica, tačnije pijanistkinja. Potomak ugledne jevrejske porodice započeo je gimnazijsko školovanje u Šapcu, a završio ga u Beogradu. Nakon toga odlazi na studije u Pariz. Iako već zaražen umjetničkim „virusom“, počinje da studira matematiku i fiziku, vjerovatno pod očevim uticajem, odnosno na tragu ideje da su prirodne nauke ipak mnogo ozbiljnija stvar od nekakvih artističkih „kerefeka“. Međutim, patriotizam za Vinavera nikad nije bio puka trivijalnost. Kad započnu Balkanski ratovi, on napušta studije da bi se pridružio srpskoj vojsci kao dobrovoljac. Bio je vojnik i u Balkanskim ratovima i u Prvom svjetskom ratu, prešao je Albaniju i stigao do Krfa. Tamo je, između ostalog, uređivao Srpske novine.

Kao poliglota, obrazovan čovjek i dokazani patriota, Vinaver već 1916. godine  počinje da se bavi diplomatskim poslovima, pa u kratkom vremenu ide iz Francuske u Britaniju, pa iz Britanije u Rusiju. Nakon utemeljenja Jugoslavije, vraća se u Beograd i sarađuje u praktično svim važnim listovima i časopisima. Onda ponovo putuje po Evropi i radi kao dopisnik iz Bugarske, Njemačke, Austrije, Švajcarske, te Sovjetskog Saveza. Od sredine tridesetih godina dvadesetog vijeka, ponovo je u Beogradu. Istovremeno je šef Publicističkog odseka Centralnog presbiroa i jedan od osnivača satiričnog časopisa Ošišani jež.

U kontekstu njegove autorske pozicije u to vrijeme, Radomir Konstantinović je napisao: “Mi nismo imali skolastiku srednjeg veka, onu skolastiku koja je nadahnula Rablea, koja je Rableovog ranog vesnika, Vijona, mamila u greh, koja je mogla da rodi legendu o Faustu. Ali u ovoj, apsolutiziranoj, obogovljenoj epici doživeli smo skolastiku. Otud u novim glasovima koji su dolazili sa ‘dna’ tadašnjeg Beograda, u glasovima naše tadašnje crne poezije, one koja je nastajala u Skadarliji, u ‘Dardanelima’, nešto izrazito anti-epsko, nekad jedva prikriveno, a nekad izazivački otvoreno, u stavu, u moralu, u samom odnosu prema svetu. Taj periferni Beograd, pod maskom boemije i boemskog odbijanja reda, bio je potpuno protiv epske skolastike, to je bio jedan, u osnovi renesansni Beograd, izazivački i agresivan i onda kad se njegovo izazivanje ispoljavalo očajanjem i potrebom za destrukcijom (tim tipično ne-epskim, anti-epskim kategorijama), renesansni zato što je isticao vrhovno načelo svake renesanse: slobodu ličnosti, njeno pravo da se, protiv svih ograničenja, ispolji do kraja, načelo koje je, istovremeno, bilo i najviše načelo Stanislava Vinavera (…) U razuzdanoj renesansi Evrope, među svim otpadnicima i grešnicima, spadalima, šeretima, šatrovcima, glumcima, ja vidim i Vinavera: brata ove bratije što začikava pakao kojim nam uvek preti pravilo, željno da se nastani u večnosti.“

Kad je Rebeka Vest došla u Jugoslaviju, Vinaver je jedan od njenih privilegovanih vodiča. U famoznoj knjizi „Crno jagnje i sivi soko“, po njemu je modelovan lik Konstantina. Po nekim biografijama autorke, po mnogima najboljeg modernog putopisa napisanog na engleskom jeziku, ona je sa Konstantinom bila i u nekoj vrsti emotivnog odnosa. Pogled na jugoslovensku, ali naročito srpsku istoriju i kulturu, iz perspektive obrazovanih Britanaca, u velikoj mjeri je pod uticajem navedene knjige, a na sugestivnost te proze nesumnjivo je uticao Stanislav Vinaver. „Crno jagnje i sivi soko“ izlazi neposredno uoči Drugog svjetskog rata. Taj rat, kako smo rekli, Vinaver najvećim dijelom provodi u zarobljeničkom vojnom logoru u Njemačkoj. Život mu je spasilo to što je bio jugoslovenski oficir, kapetan prve klase. Poslije rata vraća se u Beograd. Posljednjih deset godina živi kao profesionalni pisac i satiričar, neko ko je, ako ništa drugo, već široko priznat kao književni prevodilac prve klase. Ono po čemu je potpuno jedinstven u istoriji srpske književnosti je broj jezika s kojih je ostavio apsolutno antologijske prevode: tu su, u najmanju ruku, i engleski i francuski i češki jezik. Umro je u Niškoj Banji 1. avgusta 1955. Sahranjen je na beogradskom Novom groblju, a zabilježeno je da su mu na sahranu došli mnogi ugledni pisci: od Ive Andrića do Veljka Petrovića. Njegova baština u srpskoj kulturi i dalje živi, a njegov rodni grad mu se prije tri godine lijepo odužio nazivajući jedan značajan trg njegovim imenom.