Životi djece često su, po riječima velikog srednjoevropskog pisca, nastavak života roditelja, na način na koji je kretanje bilijarske kugle po stolu nastavak kretanja ruke igrača. Životnu sudbinu Mare Branković u dobroj mjeri je odredila politička sudbina njenog oca, Đurađa Brankovića.

I njen otac i ona rođeni su na Kosovu: on u Prištini 1377, a ona u Vučitrnu oko 1416. Đurađ Branković je bio sin Vuka Brankovića i Mare, ćerke kneza Lazara Hrebeljanovića. Između istorijskog Vuka Brankovića i onog iz legende i epske pjesme nema previše podudarnosti. Nema istorijskih izvora o Brankovićevoj „izdaji“. Naprotiv, u istoriji je zabilježeno da je u prve dvije godine poslije Kosovske bitke (1389) Branković jedini među preživjelom srpskom vlastelom koji pruža otpor Turcima. Ipak, nakon što Turci zauzmu Skoplje i nakon što umre kralj Tvrtko Kotromanić, Vuk Branković nema izbora do da formalno postane Bajazitov vazal. Ni ta „kombinacija“, međutim, nije dugo potrajala. Branković najprije odbija da se pridruži Turcima u bici na Rovinama, za razliku od Marka Mrnjavčevića, mitskog Kraljevića Marka, koji će tamo da pogine. (Posebna je priča ta čudna paralela između Vuka i Marka, gdje jedan u epu dobiva oreol koji nije imao u životu, dok onaj koji je u životu taj oreol imao, u epu ga gubi.) Poslije bitke kod Nikopolja, Turci odlučuju da se obračunaju s Brankovićem, pa ga vode u zarobljeništvo gdje će i da umre, 1397. godine, kad njegov sin Đurađ, dakle, ima dvadeset godina. Nekoliko godina kasnije, kad Mongoli napadnu Tursko carstvo, to daje posljednji dah života već odavno iscrpljenoj Vizantiji. U toj situaciji, Vizantinci postaju svojevrsni „mentori“ despota Stefana Lazarevića, sina kneza Lazara i kneginje Milice, dok Turci imaju sličnu ulogu u životu Đurađa Brankovića. Između njih dvojice se razvija rivalitet o kome ovdje nemamo prostora detaljnije da pišemo.

Bilo kako bilo, 1414. Đurađ stupa u brak sa Jerinom Kantakuzin, a tri godine kasnije rađa im se ćerka Mara. Kad Mara bude imala deset godina, Stefan Lazarević, koji nema svoje djece, bira Đurađa za nasljednika. Stefana sahranjuju u manastiru Manasija, njegovoj zadužbini, a Đurađ, poput nekog Fortinbrasa, odmah ima vladarsko „vatreno krštenje“. Turci su neposredno prije osvojili Niš i Kruševac, a sada su se ostrvili na Novo Brdo, odnosno najveći rudnik tadašnje Srbije. Đurađ je uspio da sačuva Novo Brdo, dok je na sjeveru sačuvao Mačvu od teritorijalnih aspiracija Mađara.

Jasno je, međutim, da na potezu od Male Azije do Srednje Evrope, Osmansko carstvo polako postaje hegemon. Kako mu ćerka Mara dorasta za udaju, Đurađ Branković pregovara s Portom da je vjenča za sultana Murata II. S devetnaest godina, 1435, odlazi u harem u kojem je pored nje bilo još oko tri stotine žena.

Njenu važnost na dvoru i u tadašnjoj političkoj situaciji potvrđuju i zvanična istorija i današnja popularna kultura. Nakon što Murat II umre, njegov nasljednik, čuveni Mehmed II zvani Fatih ili Osvajač, dopušta joj da se vrati u Srbiju i predaje joj na upravljanje oblast oko Dubočice i Leskovca.

Nakon povratka, stiče i imanje na mjestu današnjeg grčkog sela Dafni. To je mjesto na putu iz Srbije za Svetu goru. Putnici ka Atosu po pravilu su navraćali do nje, a ona se brinula za svoju brojnu rodbinu. Makar fizički odsutna iz Carigrada, njen uticaj nije jenjavao, pa je ostalo zabilježeno da je presudno uticala na izbor nekoliko patrijarha.

Umrla je 14. septembra 1487, a sahranjena je u manastiru Kosinici. O njoj je napisan čitav niz romana i popularnih studija koje potpisuju, između ostalih, Dušan Baranin, Vojislava Latković, Nikola Giljen i Nadežda Pavlović.

Istoričar mlađe-srednje generacije Mihailo St. Popović (rođen u Beču 1978) doktorirao je 2005. na temu Mare Branković disertacijom napisanom na njemačkom jeziku. Njen prevod iz pera Branke Rajlić objavila je novosadska Akademska knjiga. Ističe se kako monografija Mihaila Popovića „obuhvata različite kulture i narode, a život Mare Branković izlaže na osnovu velikog broja pisanih izvora, vizantijskih, srpskih, turskih i latinskih“. Po riječima Svetlane Tomin „autor je posebnu pažnju posvetio istraživanju mesta i uloge žena u strukturi pojedinih društava srednjeg veka, tako da je ova knjiga izuzetno značajna i za različite aspekte rodnih studija, o čemu donosi iscrpnu literaturu“.

Dobro je svakako da se u domaćoj istoriji bolje istraži život i sudbina ove žene koja je bila ćerka despota, žena sultana i maćeha glasovitog osvajača koji je od Carigrada napravio Stambol, a od crkve Svete Sofije – džamiju.