Šta će, pored ostalog, u kulturnom smislu vezivati ovog leta i ove godine Hrvatsku i Srbiju, odnosno Zagreb i Novi Sad, Vukovar i Ilok i Suboticu? Zvuči pomalo neočekivano i začuđujuće, ali biće to Čarli Čaplin i njegov lik svetski poznate dobroćudne skitnice.

Naime, ove godine navršilo se 130 godina od rođenja Čarlsa Spensera Čaplina, koji je svet ugledao 16. aprila 1889. u Londonu. Jedan od najvećih komičara svih vremena, neprevaziđen do dana današnjeg, prepoznatljiv i nezaboravan glumac u ulozi skitnice sa tužnim očima, u pohabanom crnom odelu, sa polucilindrom, štapom i upečatljivim brkovima – obeležio je istoriju filmske umetnosti. Čaplin važi za jednu od najkreativnijih i najuticajnijih osoba u eri nemog filma. Ostvario se kao glumac, producent, reditelj, scenarista, kompozitor, u dugoj karijeri koja je trajala gotovo čitav njegov životni vek, počevši od različitih scena i pozorišta u Engleskoj u kojima je nastupao još kao petogodišnji dečak, pa skoro sve do smrti u 88. godini. Promenio je nekoliko različitih filmskih studija, a onda postao nezavisni producent, osnovavši 1919. distributersku kuću Junajted artists koja mu je u velikoj meri omogućila i nezavisnost u filmskom izrazu.

Komično-sumoran lik Čarlija Čaplina predstavlja jedinstvenu pojavu na filmskoj sceni i vezan je uz njene same početke. Neki od njegovih klasika su nemi filmovi „Mališan“ (1921), „Zlatna groznica“ (1922), „Cirkus“ (1928), a nakon dolaska zvučnog filma, u početku skeptičan, ignorisao je novu tehnologiju i snimio ponovo nemi film „Svetla velegrada“ (1931), onda i „Moderna vremena“ (1936), poslednji njegov nemi film u vreme kad su se uvelike snimali filmovi sa zvukom. Čaplinovi prvi filmovi sa dijalozima su bili „Veliki diktator“ (1940), „Gospodin Verdo“ (1947) i „Svetla pozornice“ (1952). Njegov prvi zvučni film, „Veliki diktator“, bio je čin prkosa Adolfu Hitleru i nacizmu. U svojim filmovima često se bavio aktuelnim političkim temama, ismevao je savremena društvena zbivanja. Neverovatnim humorom, karakterističnim gegom i mimikom pristupao je ozbiljnim temama i borbi protiv nepravde, siromaštva, kapitalizma, bio je čak sumnjičen da je komunistički simpatizer, pa i proteran sa američkog tla. Nakon teškog detinjstva u siromaštvu postao je slavan i bogat, ali je uvek ostao posvećen prikazivanju najnižih slojeva društva, uvek skroman, nikad bez dostojanstva. Njegov lik skitnice je do te mere bio omiljen da su se organizovala takmičenja u imitiranju Čaplina širom Amerike. Priča se da je na jedno od tih takmičenja u imitiranju došao i sam Čaplin, prijavio se i osvojio treće mesto.

Njegovi filmovi se i danas ubrajaju među najbolje filmove svih vremena. Verovatno nijedna filmska zvezda nije uživala u internacionalnoj slavi tog obima kao Čarli Čaplin. Svetski čuveni komičar i najpopularniji glumac i autor nemog filma proglašen je za jednog od najuticajnijih glumaca svih vremena, a i danas se smatra jednom od najuticajnijih ličnosti u filmskoj industriji uopšte. Ni pre ni posle njega nije se pojavio tako harizmatičan, dopadljiv, ali i slojevit lik skitnice koji se nosi sa životnim nedaćama i apsurdima oko sebe.

Upravo godišnjici rođenja Čarlija Čaplina posvećena je i audiovizuelna „predstava“, besplatna serija koncerata na otvorenom, koju pod imenom „Fil(m)harmonija“ organizuje Zagrebačka filharmonija, a kojoj se pridružila i Muzička omladina Novog Sada. Uz projekcije Čaplinovih filmova „Dete“ i „Cirkus“, Zagrebačka filharmonija i Muzička omladina Novog Sada, kao u doba nemog filma, izvodiće muziku uživo. Nezaboravne scene iz kultnih ostvarenja prikazivaće se uz uživo odsvirane taktove filmske muzike u orkestarskoj pratnji, kojom će dirigovati Krešimir Batinić, dirigent zagrebačkog kazališta Komedija. Serija filmskih projekcija i koncerata obuhvatiće četiri grada sa obe strane Dunava: Ilok, Novi Sad, Suboticu i Vukovar. Novosadski će se održati početkom septembra: jedan kod Muzeja Vojvodine, drugi na Novom naselju, dok se za treći još uvek razmatra prostor. Uslediće sredinom septembra koncerti u Iloku, a nastavak sledi naredne godine: u maju u Subotici (najverovatnije na glavnom gradskom trgu, ispred Gradske kuće, a jedan na Paliću) i u julu u Vukovaru.

Teško je oteti se prvom utisku začuđenosti i ne pomisliti kako bi se čuveni lik lutalice snašao i poigrao bogatstvom apsurda ovih naših prostora, pa i onih koji će njegovo delo na svojevrstan način slaviti. Nekada zajednički kulturni prostor, sada se opet dodiruje i spaja u okviru prekogranične saradnje, ali onako kako međunarodni, evropski „projekti“ prepoznaju da je zgodno nakalemiti ga. Bez imalo malicioznosti, upravo suprotno, uz sve zadovoljstvo što se prevazilaze granice folklornih tema i stidljivih pojedinačnih i retkih udruženih „ansambalskih“ zajedničkih nastupa i dopunjenih, zajedničkih izričaja, opet je teško ne pomisliti kako će crno-bele pokretne slike „zrcaliti“ i ovdašnje monohromatske ustaljene slike sveta. Uz sve pohvale i radost što će u, sigurni smo, očaravajućim melodijama biti stopljene i nerazaznatljive i muzika i glazba, opet je teško ne biti ciničan pa se ne zapitati kako li ćemo odoleti – soliranju.

I dobro da su nemi filmovi u pitanju, pa ne može biti prepirki oko toga na kom ili na čijem jeziku bi (jer mora biti nečiji i samo nečiji i ničiji drugo) trebali da budu titlovani. Tu, srećom, neće biti nesuglasica. I dobro da prateća muzika/glazba nema reči, inače bi lako moglo doći i do suvišne dramatizacije, pa se začuti i ono čuveno balkanekspresovsko „ja neću da pevam“.