Maksim Branković – vladika koji je išao stazama svetog Save

Piše: Vojislav Mistović

Dinastija Branković je budila narodnu nadu u oslobođenje i obnavljanje srpske carevine, iako u tom trenutku Srbi već više od 100 godina krvavo ratuju protiv Turaka

Maksim Branković

Đorđe Branković, potonji sveti vladika Maksim, od svetih roditelja despota Stefana Slijepog i Angeline, kćerke Andrije „Arvanita“ Crnojevića dobio je ime po djedu, velikom srpskom vladaru Đurađu Brankoviću.  Roditelji su se vjenčali 1461. godine u Skadru, a potom dobijaju i prvijenca sina Đorđa. Tačan datum njegovog rođenja nije zabilježen, ali se smatra da je to najvjerovatnije 1462. godina.

Porodica ubrzo odlazi u furlanski zamak Beograd (Italija), gdje dobijaju ćerku Maru i sina Jovana. Iako nekad bogata plamićka porodica, oni zapadaju u novčane probleme, ali to se ne odražava na uzvišenu ljubav ove svete porodice. Stefan i Angelina su veoma vodili računa o vaspitanju i obrazovanju svoje djece.

Tri godine poslije upokojenja despota Stefana (1476.) porodica se seli u zamak Vajtersfeld u Koruškoj i dolaze pod visoko pokroviteljstvo cara Fridriha Trećeg.

Đorđe je rastao kako u vrlini tako i u svjetskim naukama. Poslije smrti despota Zmaja Ognjenog Vuka (1485.), njegovog rođaka, upravo on bude izabran za novoga despota srpskog. Ugarski kralj Matija Korvin, usvojivši krajiški sistem srpskih kraljeva i careva, stvara prvu krajinu, preteču slavne Vojne Krajine u kojoj su Srbi sa svojom krvlju branili hrišćansku Evropu od turskoga mača. Na poziv Matije Korvina porodica se seli u Srem gdje prenosi Stefanove mošti i polože ih u crkvu svetoga Luke, zadužbini Stefanovog oca Đurđa Brankovića u gradu Kupiniku na Savi 1486. godine.

Đorđe koji je bio vješt u boju, još je bio vještiji u diplomatiji, ali ga je srce najviše vuklo ka otačkoj vjeri. Kao da je znao da će Srpska crkva u budućim vjekovima biti stožer koji čuva srpsku državnu i narodnu misao, pa je sve radio u pravcu da učvršćenja pravoslavlja hodeći stazom svetoga Save. Brankovići su bili dobri i čestiti vladari i kao takvi omiljeni u narodu. Formalno pod ugarskom krunom, Srbi su sačuvali kakav-takav oblik državnosti i što je najvažnije – svoju vjeru. Dinastija Branković je budila narodnu nadu u oslobođenje i obnavljanje srpske carevine, iako u tom trenutku Srbi već više od 100 godina krvavo ratuju protiv Turaka.

U to vrijeme granica prema Turcima je bila relativno mirna. Vrline, obrazovanje i uzvišenost ovog muža još su jače zasijale. To nije promaklo kralju Matiji, koji ga je htio još više vezati za sebe, povjeravajući mu delikatne diplomatske zadatke. Sa njegovim posredovanjem Đorđe se oženio sa Izabelom iz aragonske, napuljske dinastije, rođakom ugarske kraljice Beatriče. Taj brak nije dugo trajao. Razlog neuspjeha ove bračne zajednice nije poznat. Istoričari su davali razna mišljenja o tome, ali sve na nivou spekulacija. Sa ove vremenske distance, prateći njegovo žitije, možemo zaključiti da je Đorđu srce gorjelo ljubavlju prema Hristu, da je sebe vidio kao monaha u službi Bogu i svome rodu.

Mati Angelina, Đorđe i Jovan bili su visoki pokrovitelji svetogorskih manastira Hilandara i Esfigmena, a sa posebnom ljubavlju i ktitorstvom su se odnosili prema manastiru Svetog Pavla kojeg je obnovio i podigao despot Đurađ Branković. Povelje koje su se sačuvale govore o njihovoj izdašnoj pomoći ovim manastirima i posvećenosti svetosavskom putu. Tako su nastavili tradiciju svojih predaka, a ne mali broj Brankovića (koliko možemo pratiti rodoslov od Mladena, plemića i župana a potom i vojvode u srpskom kraljevstvu, preko Branka koji je bio sevastokrator) završavao je u monaškim redovima. Despot Đorđe, između ostalih darova crkvama i manastirima, prilaže i pokrov za mošti svetog Simeona Bogoprimca u Zadru. Izvezen zlatnim i srebrnim nitima i ukrašen biserima, na pokrovu čitamo: “Sveti Simeone Bogoprimče moli Boga za moj greh – Georgije despot”.

Poslije smrti kralja Matije nastali su sukobi za nasljednika ugarske krune. Đorđe se dobro snalazio u previranjima i znao je da predvidi ko će pobijediti u tim okršajima. Međutim, njega je srce sve više vuklo prema vjeri. Sa novim kraljem Vladislavom Drugim imao je odlične odnose, a u međuvremenu njegov brat Jovan dobija despotsku titulu (smatra se da je to bilo prije 1495. godine, jer se u povelji iz te godine već spominje kao despot).

Konačno, Đorđe ostavlja svjetovni život i prima monaški postrig u crkvi svetog Luke u Kupiniku gdje su se nalazile mošti njegovog oca. Na monašenju dobija ime Maksim. Ostaje u manastiru, dobija jeromonaški čin i nastavlja da se stara o svojoj pastvi. Posvetio se organizaciji crkve i njenom jačanju u tada ugarskim krajevima. Pomagao je bratu Jovanu, pa Maksima vidimo kako putuje u Veneciju, u diplomatsku misiju. Ovo je još jedna u nizu podudarnosti između Brankovića i Nemanjića: paralela sa svetim Savom i Stefanom Prvovjenčanim, gdje jedan brat ima političku a drugi duhovnu vlast.

Despot Jovan umire 1502. godine a njegovo svetiteljstvo i časne mošti su se projavili tri godine kasnije. Zbog nepovoljnih političkih prilika mati Angelina i Maksim odlaze u Vlašku kod tamošnjeg vladara vojvode Radula i sa sobom odnose Stefanove i Jovanove mošti. Maksim ubrzo postaje ugro-vlaški vladika. U prosvjetiteljskom radu mu se pridružuje i jeromonah Makarije, prvi srpski štampar koji je pečatao „Oktoih osmoglasnik“ iz 1494. godine u štampariji Crnojevića na Cetinju. Zajedno nastavljaju sa štampanjem knjiga.

Međutim, Angelina koja se u međuvremenu zamonašila i vladika Maksim, vraćaju se u Srem i podižu znameniti manastir Krušedol gdje pohranjuju Stefanove i Jovanove časne mošti. Ovaj manastir će mnogo vjekova igrati centralnu ulogu u životu Srba te biti središte najmlađe srpske Svete gore. Maksim postaje vladika beogradski i on sjedište ove drevne mitropolije seli u Krušedol zbog sve veće opasnosti od Turaka.

Maksim je dan i noć služio svojemu narodu koji ga je izuzetno volio i cijenio. Smatralo se da je svet, a njegove ruke su blagouhale još za života. Njegovim staranjem fruškogorski manastiri su ukrašeni izvanrednim umjetničkim djelima, a biblioteke su bile izuzetno bogate. Manastiri su kasnije često bili na udaru zbog izloženosti ugarsko-srpsko-turskim ratovima, ali su najviše postradali od strane zločinačke NDH koja je u to vrijeme zauzimala prostor Srema i Fruške gore. Do nas su stigli odlomci te izuzetne ljepote, a dosta knjiga te umjetničkih i crkvenih predmeta je vraćeno poslije rata.

Nakon završetka njegove zadužbine manastiru Krušedol, ovaj sveti muž predstavi svoju dušu Gospodu 18. januara 1516. godine. Sahranjen je pored oca i brata u hramu beogradsko-sremske mitropolije. Ubrzo za njim upokojila se i njegova mati Angelina. Maksimove časne mošti su se obrele u sedmoj godini po upokojenju, a Angelinine nešto malo kasnije. Svete i čudotvorne mošti sremskih Brankovića, baš kao i vijek ranije svetog Save, spalili su Turci 1716. godine, ali njihov sjaj i veličina nisu izblijedjeli. Spašeni su samo manji dijelovi.

Sveti vladika Maksim je zabilježen i u srpskoj narodnoj poeziji, a kao mudrog i nadarenog  predstavlja ga pjesma „Đurđeva Jerina” gdje on kao dijete savjetuje svoju baku Jerinu. Narod ga je u pjesmama nazvao „Despotović Makso”.

Svetim Brankovićima se najčešće molimo za mir. Njihova uloga u istoriji srpskog naroda je nemjerljiva. Oni su bili (a i sada su) ukrepljenje srpskog naroda u najtežim vremenima. Maksim, muž vrlinski i sveti, zaštitnik Srpske crkve i pravoslavlja i danas sija svojim žitijem i djelima. Kada se osvrnemo ka prošlosti, smotrimo da je bio obdaren i prozorljivošću, jer je vidio dalje nego običan smrtnik. To su potvrdili vjekovi.

 

Ministarstvo kulture


Ako imate prijedlog teme za nas, javite se na portal@privrednik.net

Pratite P-portal i na društvenim mrežama: