Na inicijativu neumornog pravoslavnog misionara, jeromonaha Ignjatija (Šestakova) iz moskovskog Sretenjskog manastira i urednika srpske verzije portala Pravoslavie.ru, u Srpskom privrednom društvu Privrednik organizovana je izložba fotografija poslednje ruske carske porodice. Izložba “U susret ruskom caru, Romanovi – carsko služenje” postavljena je uz podršku Crkvene opštine zagrebačke, a posvećena je poslednjem ruskom caru Nikolaju Drugom Romanovu (1868–1918) i njegovoj porodici.

Prva ovakva izložba fotografija koje prikazuju carsku porodicu u opuštenom i intimnom svetlu otvorena je u avgustu 2016. godine i do danas je obišla više od sto mesta širom Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Amerike, Evrope, Afrike i, naravno, Rusije. Izložba obuhvata mnoštvo fotografija cara Nikolaja Drugog, carice Aleksandre, carevića Alekseja i velikih kneginja Olge, Tatjane, Marije i Anastasije, koje do sada nisu bile dostupne široj javnosti. Zanimljivo je da su mnoge od tih fotografija radili lično članovi porodice, koji su posebno voleli fotografiju.

Izložba crno-belih fotografija iz istorijskih arhiva i ličnih albuma porodice Romanov podeljena je u nekoliko različitih celina. Među njima se posebno izdvajaju paradni portreti carske porodice, na kojima se mogu videti i moda i stil oblačenja s kraja 19. i početka 20. veka. Druga celina su žanr fotografije u okviru koje se izdvajaju fotografije iz ličnih albuma porodice Romanov. To su spontane i neformalne fotografije na kojima su zabeleženi trenuci u šetnji, na putovanjima, odmoru, dečjim igrama. Na izložbi su predstavljene i fotografije vojne tematike na kojima car blagosilja vojsku pred odlazak u rat, daje vojsci naređenja i sl. Tu su i fotografije sa stranim državnicima. Poznato je da se Aleksandra kao carica bavila dobrotvornim radom, a pogotovo je bila aktivna za vreme Prvog svetskog rata, kada je svakodnevno kao medicinska sestra pomagala ranjenim vojnicima, a u rad su bile uključene i njene dve starije kćeri. Osim toga, pod njenim pokroviteljstvom osnovana su mnoga ženska dobrotvorna društva, Dom za invalide rusko-japanskog rata, sanatorijum za tuberkulozne itd. Jedan deo fotografija prikazuje upravo Aleksandru i njene kćeri dok neguju vojnike.

Posvećenost porodičnom životu, domovini i hrišćanske vrednosti koje je carska porodica negovala osnovni su motivi izložbe postavljene u Privredniku. Istoričari naglašavaju da je carska porodica živela povučeno i složno i većinu vremena provodila mirno u Aleksandrovoj palači u Carskom Selu. Ističu i duboku religioznost kojom se odlikovao carski par i veliku privrženost pravoslavnoj crkvi. Veruje se da je rođenje prestolonaslednika Alekseja okrenulo carski par još više prema religioznosti, kako je Alekseju već sa šest nedelja otkrivena hemofilija. Život mu je nekoliko puta bio ugrožen i pažnja je većinom bila usmerena prvenstveno na njega.

Nikolaj Drugi Romanov bio je poslednji car dinastije koja je bila na čelu Rusije više od trista godina. Vladao je Ruskim Carstvom 23 godine. Februarska i Oktobarska revolucija kao i građanski rat koji je 1918. usledio označili su kraj jedne i početak druge istorijske epohe. Poslednji ruski car i njegova porodica brutalno su pogubljeni u sklopu tih događaja, kada su 1918. godine u Jekaterinburgu Nikolaja Drugog, njegovu suprugu Aleksandru Fjodorovnu, petoro dece, kao i četvero slugu boljševici bez suđenja ubili 17. jula. Najstarija careva kći Olga imala je tada 23 godine, Tatjana je imala 21, Marija 19, a Anastasija 17 godina. Najmlađi, sin Aleksej, imao je 13 godina. Prošle godine se navršilo sto godina od njihove nasilne smrti, pa je i to bio povod da se ova putujuća izložba postavi i u Zagrebu.

Gotovo čitav jedan vek istoričari i istraživači bavili su se rekonstrukcijom događaja te kobne noći kada su poslednji Romanovi stradali i do današnjeg dana se neće složiti, jer su podaci ili nepotpuni ili kontradiktorni. Ono što je sigurno jeste da je umorstvo Nikolaja Drugog i princa prestolonaslednika Alekseja, odnosno čitave porodice, bilo politički motivisano. I da stradanje petero nevine dece carske porodice svakako zavređuje poštovanje. Bez obzira na karaktere društvenopolitičkih smena i prilika koje se, kako i sami možemo da posvedočimo, često jednostrano tumače. Nevina ljudska, a pogotovo dečja žrtva nema opravdanja ni u jednom političkom režimu. Najmlađi ubijeni Romanov bio je u dobi u kojoj je u Zagrebu stradala Aleksandra Zec. Njihovi životi su zbog njihovih imena i porekla ubicama bili samo simbol koji treba precrtati. U oba slučaja su pobednici, bilo da su se borili za ideale ili za interese ili za zablude, pobedivši – pobedili, tj. porazili pravdu i ljudskost u sebi.

Upravo zbog mučeničkog stradanja poslednje carske porodice, ali i vrlina, porodičnih i hrišćanskih vrednosti koje su sledili, Romanove je kao svece kanonizovala Ruska pravoslavna crkva u izgnanstvu 1981. godine, da bi to isto učinila i Moskovska patrijaršija 2000. godine. U Rusiji i širom sveta posvećeni su im brojni hramovi, a u narodu su ostali ljubav i poštovanje prema njima kao prema svetiteljima i mučenicima.

I u srpskom narodu car Nikolaj Drugi ostaće zapamćen kao veliki prijatelj, prvenstveno zbog podrške u Prvom svetskom ratu. U znak zahvalnosti i prijateljstva u centru Beograda, u Ulici kralja Milana, podignut mu je spomenik 2014. godine, a i ulica u samom srcu prestonice Srbije nazvana je njegovim imenom.