Nakon tačno trideset godina Jugoslovensko dramsko pozorište iz Beograda ove godine je ponovno zaigralo na sceni Hrvatskog narodnog kazališta u Zagrebu, i to s predstavom “Uobraženi bolesnik” Žan-Batista Molijera u adaptaciji, režiji, scenografiji i izboru muzike Jagoša Markovića. Ovo gostovanje je nastavak ponovno uspostavljene saradnje dve pozorišne kuće započete u junu prošle godine, kada su glumci HNK-a na sceni “Ljuba Tadić” JDP-a izveli predstavu “Vučjak” Miroslava Krleže u režiji Ivice Buljana.
Radnja drame “Uobraženi bolesnik” je vezana za naslovni lik – uobraženog bolesnika Argana koji, obmanut od strane lekara i apotekara, troši bogatstvo na lekove i terapije. Zaslepljen u svom egoizmu, koji se najviše ispoljava u vidu hipohondrije, on ugnjetava sve oko sebe i potčinjava ih svojoj umišljenoj boljci. Na tu okosnicu radnje nadovezuje se još nekoliko sporednih tokova, vrlo sažetih i preciznih, koji svi zajedno oslikavaju lepezu različitih likova-karikatura – koristoljubivih, kvaziučenih, pretvornih, pohlepnih… tvoreći uspešnu metaforu za bolest porodice koja pati od pohlepe i sebičluka, ali i metaforu čitavog društva.
Scenografijom Markovićeve predstave dominiraju asimetrično postavljene trake za trčanje koje se protežu preko čitave pozornice. To je jedan od elemenata u službi osnovne karakterne odrednice glavnog junaka (Argan, zbog nezdrave brige o očuvanju svog telesnog zdravlja, trči po ovim trakama), a prikazuje se i kao svojevrsna prepreka preko koje ostali junaci simbolično prolaze, tj. ponavljano je savladavaju kako bi došli do njega.
Najznačajniji adut ovog pozorišnog komada jeste izvrsna gluma čitavog ansambla, na koju se rediteljski koncept najviše oslanja. Jednodimenzionalnost likova uspešno je iskorišćena za kreaciju glumačkih ostvarenja koja su s jedne strane vrlo umereno koncipirana, bez dublje karakterizacije i mogućnosti poigravanja, a s druge strane su te glumačke kreacije raskošne u toj jednostavnosti – pojedini glumci su svoje likove doveli do krajnosti koje graniče s apsurdom. Neprevaziđena Jelisaveta Sablić našla se u ulozi svojevrsnog katalizatora dramske radnje i prevazišla je ionako velika očekivanja publike. Ona igra promućurnu služavku Toanetu bez dlake na jeziku, koja se ne zadržava samo na oštrim opaskama i zajedljivim komentarima, već usmerava radnju u skladu sa svojim poimanjem moralnih načela. Seka Sablić je dominirala scenom i još jednom pokazala da i u ulozi svedenog glumačkog raspona može briljirati.
Dragan Mićanović u glavnoj ulozi izvrsno je dočarao otuđenost i blagu histeričnost u egoizmu svog lika, koji je sve češća boljka savremenog čoveka. Iako arhaičan u medicinskim metodama i preparatima, surovo je aktuelan u sebičnosti i naivnosti kojom ga zavode kvazistručnjaci doživljeni kao autoriteti.
Jedna od uspelijih nadogradnji prototeksta jeste hiperbolizacija pretvornosti, licemerja i pohlepe otelotvorena u liku Beline, koju šarmantno i precizno igra Radovan Vujović. Pohlepa i lažno predstavljanje dovedeni su tako do svojih krajnjih granica, pa tako Belina svog naivnog muža zarad nasledstva obmanjuje kad su u pitanju njena osećanja prema njemu, ali ide i korak dalje – ona nije čak ni žena. Skidajući kićeni barokni kostim dvorske dame, Vujović skida svoje višestruke maske, razotkriva prevaru i ogoljuje iskvarenu ljudsku prirodu.
Vlasta Velisavljević i Bojan Dimitrijević svakako su najkomičniji glumački tandem, koji donosi oličenje nepotizma i nestručnosti. Dimitrijevićev Toma Dijaforus je dat u karikaturalnom ključu, s nametljivo preteranim izrazima. Njegov način govora i kretanja parodijski secira šarlatana koji će naslediti radno mesto za koje je i nespreman i nedovoljno obrazovan, “tatin sin”. U glumačkoj ekipi su i Goran Šušljik koji tumači gospodina Pirgona, Nebojša Milovanović kao gospodin Bonfoa, Marta Bjelica kao ćerka Anželika, Mladen Sovilj kao Kleant, Slobodan Tešić u ulozi gospodina Glerana, kao i mladi Miloš Jevtović, svojevrsni rezoner – svi u nenametljivim, ali upečatljivim ulogama.
“Uobraženi bolesnik” je poslednje Molijerovo delo, komedija-balet u tri čina premijerno izvedena 1673. godine. Oštra satira na temu nadriučenjaka i njihove pohlepe, aktuelna i danas. Tekstovi koji problematizuju ljudsku prirodu i izvitoperenosti njenog karaktera uvek su savremeni. Tako rediteljsko čitanje prototeksta na vrlo diskretan i upečatljiv način polemiše i s današnjim vremenom. Na prvi pogled možda nije bilo neophodno da se ovaj tekst dodatno osavremenjuje, jer obiluje aluzijama i likovima koje i danas možemo videti u komšiluku, na televiziji ili u ogledalu. Međutim, gledalac s pravom može ostati izneverenih očekivanja, znajući u kojoj meri su prikazane devijacije napredovale i proširile se u današnjici. Pa jedina zamerka može ići u tom pravcu – nedovoljno oštra društvena kritika uprkos obilju materijala iz svakodnevice na koji se možemo referirati.
Predstava će u svakom slučaju ostati upamćena po maestralnoj glumačkoj igri, ali i po izuzetnom prijemu među zagrebačkom publikom, možda najboljem pokazatelju potrebe za ovakvim projektima. Iako je JDP prethodnih godina često gostovao u Zagrebu i izveo brojne predstave, posebnu pažnju je privuklo baš ovo gostovanje, prvenstveno kao znak ozbiljnije institucionalne kulturne saradnje dveju država.
