Banjaluka je ovih dana vjerovatno jedini veći grad u jugoističnoj Evropi u čijem centru je nemoguće parkirati automobil. Problem nedostatka mjesta za parking poprimio je satiričan karakter, o čemu svjedoči tek letimičan pogled na portalske naslove i društvene mreže. Razlozi za takvo stanje su šaroliki, od opravdanih do pomalo bizarnih. Jedna parking površina, naime, pripala je, nakon dugotrajnog sudskog procesa, jednoj privatnoj firmi koja je, po ulasku u posjed, zabranila parkiranje. Na drugom parkingu u toku je izgradnja spomen obilježja poginulim borcima Vojske Republike Srpske, na trećem se gradi hotel, četvrtom se ne može prići jer je u blizini u toku izgradnja kružnog toka…

Čitalac će nakon ovog uvoda reći „pa u tom gradu se gradi na sve strane“. I neće pogriješiti jer gradska vlast u posljednjoj godini mandata priprema teren za novi politički okršaj, a nekako se baš „namješta“ da većina ovih projekata bude završeno u septembru sljedeće godine, u doba kampanje. Ne gradi samo ova vlast, gradile su i prethodne, pa je najveći grad u Srpskoj drastično promijenio „fizionomiju“ u protekle dvije decenije. Ipak, zgrade koje su danas simboli grada i koje najčešće završavaju na razglednicama nije izgradila ni aktuelna, ni prethodna vlast, nego su „zasluga“ čovjeka koji je ovim područjem vladao prije devet decenija, Nišlije Svetislava Tise Milosavljevića. Riječ je o Banskom dvoru i zgradi Gradske uprave koje zajedno sa Hramom Hrista Spasitelja čine impoznantnu cjelinu u strogom centru Banjaluke. Na par koraka od ovih zdanja je i spomenik pomenutom Tisi Milosavljeviću, banu Vrbaske banovine (1929-1934). Za istoriju Banjaluke posebno je važan Banski dvor, zdanje koje je svečano otvoreno na Mitrovdan, 8. novembra 1932, prije ravno 91 godinu.

Milosavljevića istorija pamti kao istaknutog oficira, učesnika balkanskih i Prvog svjetskog rata. Vojnu odoru skida 1927. godine, kada počinje da se bavi politikom. Formiranje nove banovine u sastavu Kraljevine Jugoslavije, pozicija u Banjaluci učinila se kralju Aleksandru kao idealna za energičnog Nišliju. U najveći grad bosanske Krajine stiže početkom novembra 1929. godine, a među prvim bilješkama naveo je da u „gradu vlada mrtvilo“ koje ga „podsjeća na palanke u brdima, a ne na grad od 20.000 stanovnika“. Za vrijeme njegovog mandata Banjaluka, ali i cijela banovina su preporođene, danas bi se reklo, u infrastrukturnom pogledu, a napredak je bio očigledan i u privrednom, industrijskom, kulturnom i prosvjetnom smislu.

Zemlju na kojoj je planiraana izgradnja Banskog dvora kupljena je od crkvenih vlasti. Konkurs za idejno rješenje objavljen je u Službenom listu Banovine početkom aprila 1930. godine, a prvu nagradu je osvojila grupa arhitekata iz Beograda: Jovan Ranković, Anđelija Pavlović i Jovanka Katarinić – Bončić, stručnjaci koji su imali dobar glas u tadašnjoj kraljevini jer su projektovali neka od najvažnijih zdanja širom zemlje. Da je i tada postojala opozicija svjedoče i zapisi iz tog vremena prema kojima je Milosavljević u septembru iste godine morao da se suoči sa kraljem lično i pojasni navode koji su u Beograd dolazili o tome kako „Tisa u Banjaluci gradi dvor veći od kraljevog na Dedinju“. Aleksandar Karađorđević, međutim, nije povjerovao u rekla-kazala priče i poklonio je puno povjerenje banu koji mu se odužio tako što je zgrada završena u rekordnom roku.

Zanimljiv je detalj sa ceremonije osveštanja temelja zgrade. Zbilo se to 1. decembra 1931. godine, a lokalne Vrbaske novine izvjestile su da je obred osvećenja izvršen „prema ritualu srpsko-pravoslavne, rimokatoličke crkve i muslimanske vjerske zajednice“. Nakon toga je učinjeno nešto što se mirne duše može svrstati u paganizam. „Čim su prisutni sveštenici novopoloženi temelj blagoslovili, poprskala je kamen temeljac vrela krv žrtvenog ovna, koji je po narodnom običaju ovde zaklan, a čija zelenilom i cvećem okićena glava ima da se uzida u sam temelj“, navedeno je u Vrbaskim novinama. I tada je bilo nacionalnih razmirica pa su lokalni Hrvati, naveli su istoričari, negodovali što se Dvor gradi na zemlji pravoslavne crkve. Ban je i na to imao odgovor. „Palate Banske uprave i Banskog dvora podižem prije svega na zemljištima kupljenim po vrlo povoljnoj cijeni, a ta zemljišta su u centru grada. To su bili jedini razlozi kojima sam se rukovodio pri donošenju odluke po ovom pitanju. Ako se, ipak, između tih budućih palata nalazi srpsko-pravoslavna crkva, to ne može ni u kom slučaju da bude razlog za neko nezadovoljstvo Hrvata, jer na teritoriji Vrbaske banovine živi 58 posto Srba-pravoslavaca, 25 posto muslimana, 15 posto rimokatolika“, rekao je jednom prilikom Milosavljević kog su zbog govorničkih vještina prozvali i „banjalučki Perikle“.

Zanimljiv je detalj sa ceremonije osveštanja temelja Banskog dvora. Najprije su osvećenja izvršena prema ritualima srpsko-pravoslavne i rimokatoličke crkve kao i muslimanske vjerske zajednice. No, čim su sveštenici završili svoje obrede „poprskala je kamen temeljac vrela krv žrtvenog ovna, koji je po narodnom običaju ovde zaklan, a čija zelenilom i cvećem okićena glava ima da se uzida u sam temelj“, navedeno je tada u Vrbaskim novinama

Od otvaranja pa sve do početka Drugog svjetskog rata zgrada je korišćena kao rezidencija vrbaskog bana. U ratu je devastirana, dio namještaja je nestao, a dio uništen. Dolaskom komunističkih vlasti mijenja se i namjena pa postaje kulturna ustanova. Decenijama je 2.300 kvadratnih metara maštovito izgrađenog prostora korišteno za koncerte, kurseve, sekcije, promocije. U zgradi su bili smješteni i biblioteka, i muzej i redakcija jednog lista, radio stanica, muzička škola…

Početkom građanskog rata u BiH Banski dvor ponovo dobija velik istorijsko-politički značaj. U ovoj zgradi je bila smještena Radio televizija Republike Srpske, ali, još važnije, i neke republičke institucije, prije svih ona predsjednika Republike Srpske.

Velika koncertna sala poslužila je krajem devedesetih kao prostor za održavanje nekih istorijskih sjednica Narodne skupštine Republike Srpske, a posljednju političku namjenu imala je tokom pandemije korona virusa, kada su u zgradi održavane sjednice Skupštine Grada Banjaluka jer je bilo dovoljno prostora da odbornici sjede dovoljno daleko jedni od drugih. Banski dvor danas je centralno mjesto za kulturne događaje u gradu na Vrbasu. Gotovo 300 dana u godini tu se „nešto dešava“.

Ban Milosavljević preminuo je 1960. godine. Mrtvilo koje je zatekao po dolasku iz Niša nikada više nije zavladalo Banjalukom.