Rat za istoriju u BiH počeo je odmah po završetku građanskog rata i traje, uz povremeno primirje, sve do danas. Povremeno je poligon srednjovjekovna istorija, nešto češće Drugi svjetski rat, a najčešće događaji iz perioda 1992-1995.
Početak školske godine bio je prilika za novu razmjenu vatre. Uz ogromnu količinu površnosti, pa i neznanja, u javni prostor plasirana je teza da će u udžbenicima istorije od ove godine biti glorifikovani Radovan Karadžić i Ratko Mladić, da će to žestoko uticati na buduće generacije koje će ostati „zadojene fašizmom“ i da će sve to skupa pojačati neizbježno srljanje u propast cijelog društva u Republici Srpskoj.
A šta se zapravo dogodilo? Nastavna tema „Republika Srpska i Odbrambeno-otadžbinski rat“ nalazi se u programu istorije za deveti razred već godinama i nije nikakva „nova tema“, kako to ovih dana poručuju mediji i „analitičari“ iz FBiH uz sadejstvo nekih iz Banjaluke. Ove godine program je tek dopunjen i proširen na ukupno 10 časova izučavanja sa tendencijom da u narednom periodu bude i dodatno obogaćen, što je potvrđeno i iz Ministarstva prosvjete i kulture Republike Srpske „U tom smislu iznijeti su brojni paušalni stavovi, koji odražavaju lični stav i doživljaj nestručnih osoba. U nastavnom programu predmeta Istorija za 9. razred osnovne škole ne ‘pominje’ se nova tema, već se nastavna tema ′Republika Srpska i Odbrambeno-otadžbinski rat′ nalazi u nastavnom programu i jedanaesta je tema ovog programa. Ličnosti poput Ratka Mladića i Radovana Karadžića, kao i drugih, predstavljaju osobe koje su u periodu koji se izučava, obavljali značajne dužnosti u vojnom i političkom životu Republike Srpske, te se stoga ne mogu izostaviti prilikom predstavljanja događaja koji se odnose na nastanak Republike Srpske i Odbrambeno-otadžbinski rat“, rečeno je u Ministarstvu uz napomenu da se većina ovih sadržaja i dosada nalazila u pomenutom udžbeniku.
Primjera radi, o Ratku Mladiću navedeno je sljedeće: „Ratko Mladić (1942), kao pukovnik Jugoslovenske narodne armije, imao je važnu ulogu u odbrani Srba u Hrvatskoj 1991. godine. Kao general, bio je od 1992. do 1996. godine načelnik Glavnog štaba Vojske Republike Srpske. Vlasti Srbije su ga 2011. godine izručile Međunarodnom krivičnom sudu u Hagu.“
Pozvani su čak i predstavnici međunarodne zajednice da reaguju, prije svih Kristijana Šmita i američku ambasadu. Iz Šmitove kancelarije su reagovali ocjenjujući da je na sceni iskrivljavanje činjenica o ratnim zločinima. Kritičarima sadržaja iz udžbenika zasmetalo je i nazivanje sukoba u BiH „građanskim ratom“.
„Pominju se imena Radovana Karadžića i generala Ratka Mladić, naravno njihova imena su i ranije pominju u udžbenicima u Republici Srpskoj, pa i u Federaciji i regionu. Kada je u pitanju Srpska radi se o čistoj faktografiji. Bez obzira kakvo ko imao mišljenje o pojedinim ličnostima, ukoliko se radi o nekome ko je kreirao prošlost i bio akter važnih istorijskih događaja, sasvim je logično da se njihovo ime nađe u rubrici pojmovi“, rekao je RTRS-u istoričar Borivoje Milošević.
Kako su federalni kritičari faktografiju pretvorili u glorifikaciju i dalje ostaje nejasno.
Osporavanje navoda iz udžbenika istorije u Republici Srpskoj nije stvar od juče. Ranije su pojedini mediji i profesori ukazivali na neke stvari koje u odnosu na priču o „glorifikaciji“ imaju temelj. Riječ je o segmentu koji se tiče ratnih zločina. Taj dio neslavne istorije Srba na prostoru BiH u srpskom udžbeniku je obrađen prilično šturo uz solidnu količinu opštih mjesta. Nabrojana su stratiša bez detaljnog obrazloženja ko je zločine počinio i ko su bile žrtve. Srebrenica je pomenuta tek usput kao mjesto u kojem su se velike borbe vodile pred kraj rata.
Autor „spornog“ udžbenika istorije za deveti razred, istoričar iz Banjaluke Dragiša Vasić, rekao je za banjalučke medije da kritičari sadržaja njegove knjige ne vide ili ne žele da vide velike mane nastavnih programa i udžbenika najnovije istorije u FBiH. Te mane ne tiču se samo rata 1992-1995. nego i događaja iz Prvog i Drugog svjetskog rata, pa i dalje u istoriji.
„Tako u udžbeniku istorije za deveti razred, koji se koristi u cjelokupnom bošnjačkom obrazovnom sistemu, Gojkomir Glogovac opisan je kao ′prvi vitez bosanskohercegovačkih jedinica i nosilac visokog odlikovanja austrougarske vojske – ordena Marije Terezije′. Inače Glogovac, navodno Srbin porijeklom iz Hercegovine, odlikovan je zbog ubijanja velikog broja srpskih vojnika u austrougarskoj ofanzivi na Srbiju 1914. godine. Takođe, u udžbeniku su nađene i pohvalne riječi za ′13. SS ili Handžar diviziju′, a prećutani grozni zločini koje su počinili njeni pripadnici. Nadalje, u udžbeniku istorije za deveti razred i njegovoj dopuni, Dejtonski mir, Republika Srpska i uopšte ustavni poredak BiH su nepravda za žrtve rata koju treba ispraviti. Po gimnazijskom udžbeniku za četvrti razred u Drugom svjetskom ratu desio se ′četnički genocid nad Muslimanima′, dok su istovremeno u NDH trajali ′progoni srpskog i jevrejskog stanovništva′…“, rekao je Vasić. O nazivima škola u FBiH po imenima istaknutih funkcionera ustaške NDH već su brojni tekstovi napisani. Nijedan naziv nikada nije promijenjen.
Stvari nisu nimalo crno-bijele kako se pokušava predstaviti. BiH kao duboko podijeljena zemlja ima i duboko podijeljen obrazovni sistem. Kako godine prolaze, linija tih podjela sve je deblja, a u takvom odnosu snaga sasvim je jasno da niko u toj zemlji nema apsolutno nikakvo pravo da onom drugom spočitava ni mnogo bezazlenije stvari od navoda u udžbenicima istorije.
