Među brojnim znamenitim istorijskim ličnostima koje su prepoznale i podržale plemenitu “Privrednikovu” misiju bio je početkom 20. veka i poslednji mitropolit i patrijarh Karlovačke mitropolije u Austro-Ugarskoj – Lukijan Bogdanović.
Patrijarh Lukijan ostavio je značajan trag u istoriji i kulturi srpskog naroda, prvenstveno kao veliki dobrotvor, neumorni radnik na širenju verske i nacionalne svesti, ali i obrazovne snage svog naroda. Njegov životni i radni vek obeležen je, međutim, tragičnim okolnostima njegove smrti, koje u svetlu nedavnih istraživanja postavljaju jedno, istorijskim činjenicama opravdano pitanje: da li je patrijarh Lukijan bio prva žrtva Prvog svetskog rata?
Patrijarh Lukijan rođen je 1867. godine u Baji, u trgovačkoj porodici kao Lazar Bogdanović. Završivši Karlovačku bogosloviju i pravni fakultet u Jegri, vrlo brzo je napredovao na lestvicama crkvene hijerarhije. Zamonašio se 1891. godine u manastiru Beočin, a od dvorskog monaha vrlo brzo, krajem 1897. godine, stigao je do uglednog mesta episkopa budimskog. Svojim zauzimanjem za podizanje novih škola i ličnim prilogom u iznosu od deset hiljada kruna značajno je popravio stanje u ovoj siromašnoj eparhiji. U vreme pokušaja zatvaranja srpskih veroispovednih škola istakao se u borbi protiv povreda prava srpskog naroda. Kada je patrijarh Georgije Branković preminuo, postavljen je za administratora Mitropolije, a već krajem iste 1908. godine izabran je za karlovačkog patrijarha.
Govorio je čak sedam svetskih jezika, od kojih najbolje mađarski i nemački, pa je bio rado viđen u visokom budimpeštanskom društvu. Još kao mladi episkop budimski odlučno se protivio mađarizaciji na teritoriji Ugarske. Brinuo se o socijalnoj i ekonomskoj situaciji svoje pastve i svojih sveštenika, za koje je osnovao i poseban fond u koji je uplaćivao svoj lični novac. Bogato je pomagao i rad zavoda Save Tekelije – Tekelijanum u Pešti. Ulagao je u srpske škole, obnovio Stefaneum za siromašne učenike, osnovao Sinodski fond (1911). Pomogao je izgradnju srpskog devojačkog internata u Zagrebu. U njegovo vreme donete su značajne crkvene uredbe, osnovani novi fondovi i rešena mnoga crkvenoškolska pitanja. Nosilac je Ordena Svetog Save prvog stepena i saksonskog Ordena Albrehta Pobožnog. Patrijarh Lukijan se isticao i velikim godišnjim prilozima Srpskom privrednom društvu “Privrednik”, bio je jedan od osnivača Patronata “Privrednikovih” dobrotvora 1911. godine i njegov aktivni član.
Mađari su ga najpre podržavali u njegovoj patrijaršijskoj službi kao čoveka od poverenja. Međutim, u balkanskim ratovima, šaljući ogromnu pomoć Srba iz Ugarske braći preko Save i Dunava, dokazao je da nije mađarofil. Od njega je, radi lakše kontrole, traženo i da sedište patrijaršije iz Sremskih Karlovaca premesti u Budim, što je odbio. To su samo neke od stvari koje mu je bečki dvor zamerao. Vreme njegove patrijaršijske službe poklopilo se i sa tzv. veleizdajničkim procesom, odnosno periodom aneksione krize. Do određene mere, patrijarh Lukijan je uspevao da ispunjava svoje ciljeve, sve dok nije ukinuta autonomija Srpske pravoslavne crkve u Austro-Ugarskoj. Stub srpskog opstanka tako je srušen, a sto miliona zlatnih kruna imovine Karlovačke mitropolije prešlo je u državne ruke.
U tim smutnim vremenima počinje i priča o patrijarhovoj smrti. Pred kraj leta 1913. godine otišao je na lečenje u banju Badgastajn. Nikakvih neuobičajenosti u tom njegovom boravku nije bilo, sve dok u sedište Karlovačke mitropolije nije stigla vest da je 1. septembra – nestao. Pored rečice Ahe ubrzo su pronađeni neki njegovi lični predmeti, a kad je krajem oktobra reka opala, tridesetak kilometara od pretpostavljenog mesta nesreće pronađeno je i patrijarhovo mrtvo telo. Sve okolnosti njegovog nestanka i povrede koje su zatečene (njegovo telo je bilo gotovo obezglavljeno) ukazuju na to da je posredi bila nasilna smrt. Na osnovu dokumenata i višegodišnjih istraživanja, priznati istoričari potvrđuju da je reč o likvidaciji.
Patrijarh Lukijan je na karlovačkom tronu proveo samo pet godina, ali je za Srpsku pravoslavnu crkvu i srpski narod mnogo učinio za to kratko vreme. Prošle godine Eparhija sremska obeležila je tri veka karlovačke mitropolije i sto godina od tragične smrti patrijarha Lukijana, kad je protojerej-stavrofor Dušan N. Petrović, završavajući svoju trilogiju o karlovačkim patrijarsima s kraja 19. i početka 20. veka, otkrio neistražene delove naše crkvene istorije uoči Prvog svetskog rata. On je rezultatima obimnog istraživačkog rada osvetlio vreme i prilike od 1908. do 1913. godine, kad je patrijarh Lukijan izgubio život pod nerazjašnjenim okolnostima.
O životu poslednjeg karlovačkog patrijarha Lukijana Bogdanovića snimljen je i dokumentarno-igrani film koji je rađen prema scenariju novosadskog istoričara Srđana Ercegana, u dramaturgiji Milovana Vitezovića i režiji Živorada Ajdačića. Na osnovu podataka koji su dobijeni skorijim istraživanjima, film daje novi uvid u misterioznu patrijarhovu smrt.
