Dok se u Hrvatskoj ovih dana raspravlja o predlogu Zakona o hrvatskom jeziku, u Srbiji je nedavno najavljeno donošenje novog Zakona o službenoj upotrebi jezika i pisma. To su kao prioritet za narednu godinu istakli članovi Saveta za srpski jezik, tela koje je osnovano kao spona struke i države i čije članove su izabrali Vlada Srbije i Odbor za standardizaciju srpskog jezika. Zakonska regulativa o jeziku aktuelna je na ovim prostorima i konstantno izaziva žustre debate i kontroverze među lingvistima, političarima, građanima, među pozvanima i nepozvanima da o njoj raspravljaju. Međutim, bez obzira na to što su jezička pitanja ovde toliko snažno ideološki obojena, nije uvek lako razlučiti zašto se strasti toliko raspiruju oko zakona čija primena, vidimo to u praksi, i nije uvek obavezujuća. U tom smislu je ćirilica posebno ilustrativna.
Službena upotreba srpskog jezika i ćiriličnog pisma u Hrvatskoj regulisana je Ustavom, Ustavnim zakonom o pravima nacionalnih manjina, Zakonom o upotrebi jezika i pisma nacionalnih manjina i Zakonom o obrazovanju na jezicima nacionalnih manjina. Retke su opštine i gradovi koji, iako ispunjavaju stroge kriterijume zastupljenosti srpske nacionalne manjine za status ćirilice kao službenog pisma, to pravo u praksi zaista i realizuju. Retki su nazivi opštinskih sedišta, institucija, ulica, trgova… napisani dvopismeno. Neuobičajeni. Dok je mnogo češće zaobilaženje zakonskih normi, ustaljeno i „ozakonjeno“ još u Vukovaru pre desetak godina. Tadašnja hajka na ćirilicu u ovom gradu, gde su na silu razbijane i skidane dvojezične table, možda i najbolje oslikava status ćirilice u Hrvatskoj. Iako je fizičko razbijanje ćirilicom ispisanih tabli iza nas više od deset godina, omraženost i personifikacija pisma kao „agresorskog“, i dalje je prisutna. U novije vreme događa se i pogrešna, iskrivljena interpretacija zakonskih normi, kao nedavno u opštini Vrsi kod Zadra. Iako je ovo zapravo prvi poznati slučaj da se neka javna, dakle, državna institucija obraća sa zahtevom za uklanjanje ćiriličnog natpisa s nadgrobnog spomenika na teritoriji Republike Hrvatske, on dokumentuje tendencije koje nisu ni usamljene ni bezazlene. A pritom su u potpunoj suprotnosti sa važećim zakonskim dokumentima koji proklamuju manjinska prava i multikulturalnost kao bogatstvo.
Slični dokumenti su usvojeni i u Bosni i Hercegovini, gde se, uprkos Ustavu i zakonima koji podržavaju korišćenje ćirilice kao jednog od zvaničnih pisama, nailazi na otpor u primeni. Tako je gradsko veće Mostara pre oko mesec dana odbilo amandman Kluba Srba da nazivi naseljenih mesta, ulica i trgova u ovom gradu budu ispisani i na ćirilici, kao jednom od dva, po Ustavu, službena i ravnopravna pisma u celoj BiH.
Međutim, ni u Srbiji, u kojoj je Ustavom propisana kao službeno pismo, ćirilica nema zagarantovanu primenu. Prema stavovima srbističke struke, njen položaj u Srbiji danas nije u ni malo zavidnom položaju. Predsednik Odbora za standardizaciju srpskog jezika i član Saveta za srpski jezik prof. dr Sreta Tanasić, redovno podseća da, iako je pre dve godine donet Zakon o srpskom jeziku i ćirilici, do danas se ništa nije promenilo u njihovom statusu. Država ga ne sprovodi, iako je prilikom njegovog donošenja s državnog vrha poručivano da su srpski jezik i ćirilica među najbitnijim čuvarima nacionalnog identiteta. Ustavne i zakonske odredbe o ćirilici kao službenom pismu ne sprovode se u praksi mnogih institucija, među njima i onih državnih. Mediji, izdavači, trgovci kao argumente za nekorišćenje ćirilice navode ekonomske razloge. Korisnici internetskih platformi tehnološke prepreke (iako sama kompanija Gugl, recimo, ćirilicu podrazumeva kao zvanično pismo za srpski jezik). Mladi imaju svoje razloge i opravdanja. Svi zajedno – obilje izgovora i ravnodušnost. Ravnodušnost, koja je, na kraju, izgleda moćnija od slova na papiru, kojim god pismom bilo ispisano. I koja je, pored proterivanja, čekića ili tihog otpora, jednako snažna i delotvorna.
