U prvim godinama nakon utemeljivanja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (SHS), postojao je vidan trend kontinuiranog useljavanja Rusa. Bili su to dominantno „bijeli Rusi“, poražena strana u građanskom ratu koji je pratio Oktobarsku revoluciju. Kad se decenijama poslije pravio bilans uticaja koji je ova konkretna emigrantska epizoda ostavila na Kraljevinu SHS i kasnije Jugoslaviju i postjugoslovenska društva, ispostavilo se da se on ne okončava s prvom generacijom useljenika, nego da kasnije zapravo tek eskalira. Među ključnim ličnostima iz ove sfere su zasigurno ličnosti iz druge generacije, primjera radi Predrag Matvejević i Leonid Šejka.

Matvejevićev otac Vsevolod Matvejevič (tvrdo „č” s kraja njegovog prezimena postaće meko „ć” skrivajući time barem na prvi pogled biljeg stranstvovanja) stigao je, naime, u Kraljevinu SHS, tačnije u Mostar, kao migrant, izbjeglica iz Sovjetskog Saveza, etnički Ukrajinac (rodom iz Odese), pa se tu, u sunčanoj Hercegovini, oženio lokalnom djevojkom Angelinom Pavić, a 1932. dobili su sina Predraga.

Vladimir Maevski, jedan od tih „bijelih Rusa” koji su se naselili u Kraljevini SHS, bilježi da je on bio tek jedan od više od dvadeset hiljada svojih sunarodnika koji su izabrali Jugoslaviju za svoju novu domovinu, a među kojima, naravno, nisu bili samo etnički Rusi, nego i dosta Ukrajinaca i Bjelorusa, kao i pripadnika drugih naroda. Oni su se, po riječima Maevskog, useljavali u Jugoslaviju „neopterećeni kvotama, vizama, restrikcijama, pasošima ili bilo čime sličnim. Prijateljska zemlja primila je Ruse ne otežavajući im ulazak formalnostima kakve su postojale u drugim evropskim zemljama ili Americi.”

O baštini „bijelih Rusa” širom Jugoslavije mogla bi se napisati cijela biblioteka knjiga. I Meša Selimović i Danilo Kiš, recimo, navode da su im u gimnaziji predavali profesori koji su bili izbjeglice iz Sovjetskog Saveza. U biografskoj knjizi o Danilu Kišu, Mark Tompson doslovce kaže da su „bijeli Rusi” bili „često bolje obrazovani od domicilnog stanovništva”, te da su kao takvi „dali veliki doprinos jugoslovenskoj kulturi, obrazovanju i nauci” i dodaje:  „U drugoj generaciji taj doprinos su dala i najmanje dva Kišova prijatelja: Leonid Šejka i Predrag Matvejević.”

Šejkin otac Trofim Vasiljevič je bio strog ukrajinski oficir i topograf generalštaba koji je izbjegao u Srbiju nakon sloma carske Rusije. Njegova majka bila je Katarina Zisić koja je vodila porijeklo iz ugledne cincarske valjevske porodice Zisijadis. Ona je voljela operu i zbog nje je Šejka bio blizak sa muzikom i umjetnošću.

Otkad je u februaru počeo rat između Ruske Federacije i Ukrajine, impresionistčki se pominje veliki broj ljudi koji su stigli u Srbiju. Prva oficijalna informacija je, međutim, novijeg datuma. Ovo su brojke iz te informacije: broj državljana Ruske Federacije koji je došao u Srbiju je 140.141, iz Ukrajine je došlo 22.709 ljudi, dok je iz Bjelorusije došlo 5.501 ljudi, saopštilo je Ministarstvo unutrašnjih poslova Srbije. Svi ovi ljudi su ponovo „neopterećeni kvotama, vizama, restrikcijama“.

U ovih četrdesetak nedjelja, oni se uglavnom pominju jedino kao razlog za velika poskupljenja cijene kvadrata kad je riječ o kupovini nekretnina, a naročito kad se radi o njihovom unajmljivanju. Cijena unajmljivanja stanova u širem centru Beograda dvostruko je poskupila zbog dolaska Rusa velike kupovne moći, a slično je i sa centrom Novog Sada, dok se njihov uticaj osjeti i u Kragujevcu, Nišu i Subotici.

Zbog tih i takvih kratkoročnih posljedica, potencijalne srednjoročne i dugoročne se uglavnom još uvijek previđaju. Nije, međutim, nužno previše razmišljati da bi se razvila analogija sa vremenom od prije stotinu godina. Stvar je naročito indikativna u kontekstu činjenica da Srbija već decenijama ima negativan imigracijski saldo. Mediji često pišu da Srbija svake godine ostane bez jednog Vranja ili jedne Loznice, ali sada je mnogo manje svijesti da je stekla dva – Zrenjanina.

Naravno, budućnost je poslovično neprozirna. Ne znamo koliko će ovih ljudi koji su se u Srbiju uselili tu i ostati. Ne znamo, međutim, ni koliko će se onih koji su se iz Srbije iselili na Zapad naposljetku ipak vratiti.

Uglavnom, i to što je cijela Evropa širom otvorila vrata ukrajinskim izbjeglicama, samo teške naivčine tumače isključivo humanitarnim razlozima. Gdje je bio taj humanizam kad se ratovalo u Iraku i Afganistanu? Evropa ovdje računa na relativno laku integraciju i asimilaciju, pa tu ni srpska strategija ne bi trebala biti previše drukčija. Sigmund Frojd je dojmljivo pisao o konceptu „istorijskih restauracija“, odnosno o fenomenu da se na određenom geografskom prostoru nakon izvjesnog vremena dogodi slična situacija. Ali bez obzira na sve analogije, zemlja koja biva privlačna za useljavanje obrazovanih i radišnih ljudi time može samo da profitira.