Banjalučki kraj ostao je nakon Drugog svjetskog rata ranjen i unakažen ustaškim zločinima. Osim što je ogroman broj Srba iz danas najvećeg grada Republike Srpske odveden u Jasenovac, užasni zločini počinjeni su u brojnim banjalučkim naseljima, a ustaše su se po zlodjelima naročito „istakli“ u selima Šargovac, Motike, Drakulić i Piskavica.

Strahote i traume iz rata ostale su u sjećanjima lokalnog stanovništva decenijama poslije rata. U takvoj atmosferi bilo je prilično nezgodno ponovo izgraditi povjerenje i suživot. Iako se novouspostavljena komunistička vlast svim silama trudila da ubijedi sve narode i narodnosti da u novoj državi zaborave šta se dešavalo u prvoj polovini četrdesetih, teško da bi do stabilizacije prilika u Banjaluci i okolini došlo da se obnavljanju porušenih veza među dojučerašnjim komšijama nisu umiješala i sveštena lica.

Da li su i sveštena lica bili produžena ruka „službe“ nikada nije potvrđeno, iako su zlonamjerni često koristili priliku da to slavodobitno ustvrde. Kako za to nisu imali nikakve dokaze o tome je i danas, sa distance od nekoliko decenija, besmisleno govoriti. Ali, nije besmisleno prisjetiti se šta su radili i govorili poglavari tri najveće konfesije u gradu na Vrbasu tokom šezdesetih i sedamdesetih godina prošlog vijeka.

Jedno ime se u toj priči posebno ističe – Andrej Frušić. Za episkopa banjalučkog izabran je u maju 1961. i sa narodom Krajine ostao je sve do 1980. godine, kada ga je naslijedio vladika Jefrem koji je i danas na čelu banjalučke eparhije. Po rođenju Sremac, osnovno i srednje školovanje završio je u Novom Sadu, a Bogoslovski fakultet u Beogradu. Prije dolaska u Banjaluku bio je na čelu eparhije crnogorsko-primorske, današnje mitropolije.

Prvi njegovi potezi na području Krajine bili su usmjereni na konsolidaciju i jačanje Srpske pravoslavne crkve. Hroničari tog vremena zabilježili su da je uspio uspostaviti dobre kontakte sa gradskim vlastima i isposlovati dobijanje dozvole za izgradnju sabornog hrama, neposredno uz vladičanski dvor (danas crkva Svete Trojice u Banjaluci). Takođe, širom eparhije počela je obnova hramova srušenih u ratu. Uspostavio je i proces zanavljanja svešteničkog kadra, šaljući veliki broj mladih na školovanje na bogoslovske fakultete. Istovremeno, što je najvažnije za ovu priču, episkop Andrej je insistirao na građenju dobrih veza sa predstavnicima ostale dvije dominantne konfesije u Krajini, sa muftijom Mehmedom Zahirovićem, a naročito sa biskupom banjalučkim Alfredom Pihlerom.

Vladičanski dvor i biskupija u Banjaluci smješteni su na susjednim parcelama. Između dvije zgrade bila je tek jedna niska ograda sa kapijom kroz koju su gotovo svake večeri njih dvojica dolazili jedan kod drugog na partiju šaha. Relaksiranju odnosa naročito je doprinijelo Pihlerovo izvinjenje za ustaške zločine 1963. godine, čime je postao prvi službenik Vatikana koji je to učinio.

Banjaluku je krajem 1969. godine pogodio razoran zemljotres koji je odnio ljudske živote i napravio ogromnu materijalnu štetu. Razaranja nisu pošteđeni ni vjerski objekti, a najgore su prošli objekti katoličke crkve. Oštećenja je pretrpjela i sama biskupija, ali i centralne gradske džamije. „U Banjaluci nemamo ni jedne crkve, pa smo episkopa gospodina Andreja zamolili da naši vjernici prisustvuju liturgijama u srpsko-pravoslavnoj crkvi… Nikad nismo bili bliži vlasti i ostalim bratskim vjerskim zajednicama. Uopšte, nesreće zbližuju ljude i nikad jedni drugima nismo bili potrebniji“, rekao je beogradskim Novostima nedugo nakon zemljotresa biskup Pihler.

Slavko Podgorelec, legendarni banjalučki publicista i novinar, zabilježio je da su katolici u Slatini kod Banjaluke sve do 1986. godine svoje obrede obavljali u prostorijama pravoslavne crkve. Interesantno je da je obnovu vladičanskog dvora pomogla katolička, a obnovu biskupije Srpska pravoslavna crkva. I jedni i drugi su pomogli Islamskoj zajednici da obnovi porušene džamije. „Zemljotres je srušio šest džamija, a na području Banjaluke onesposobio ukupno 20 objekata Islamske vjerske zajednice, pa su uoči Bajrama muslimanski vjernici prinuđeni da svi obrede obavljaju u teško oštećenoj džamiji Ferhadiji“, pričao je tada muftija Zahirović.

Andrej Frušić preminuo je 1986. godine u Sremskoj Mitrovici. Sahranjen je u manastiru Krušedol uz prisustvo brojnih Banjalučana. Alfred Pihler preminuo je u maju 1992, a Mehmed Zahirović 1997. godine.

Ovaj potonji bio je živi svjedok novog ratnog ludila na području Bosne, uključujući i miniranje najljepših banjalučkih džamija Ferhadije i Arnaudije. I dok je Ferhadija ponovo podignuta prije nekoliko godina, obnovljena Arnaudija biće otvorena 7. maja, čime će simbolično biti otvoren novi krug međusobnih odnosa tri naroda i tri vjere na banjalučkom području.