Kad je riječ o njemačkoj okupaciji Srbiji tokom Drugog svjetskog rata, dva dana koja razdvajaju tačno tri godine, dva zapravo ista datuma u različitim godinama, najjači su simbol tog vremena. Naime, 20. oktobra 1941. Nijemci su skupa s ljotićevcima u Kragujevcu sproveli raciju čija će konačna posljedica biti sutrašnje čuveno streljanje đaka koje pamti „Krvava bajka“ Desanke Maksimović. Tačno tri godine kasnije, partizanska vojska skupa s Crvenom armijom oslobađa Beograd.

Kako stoji u jednom publicističkom istraživanju o kragujevačkom masakru: „Nemci su hapsili stanovnike Kragujevca pod izgovorom da se to radi zbog naredbe o obaveznoj zameni ličnih dokumenata. Ljudi su odvođeni iz kuća, sa ulica, pijace, iz kafana. Plašeći se eventualne kazne, mnogi od onih koji su izbegli hapšenje sami su odlazili u topovske šupe. Do popodnevnih sati 20. oktobra, tri od četiri topovske šupe bile su dupke pune. Četvrta je služila za smeštaj drva i uglja. Mnogi uhapšeni ostali su napolju, jer unutra više nije bilo mesta. Oko 18 sati 20. oktobra više nije bilo sumnje u razloge hapšenja. Na Stanovljanskom polju i na Centralnoj radionici odjeknuli su prvi rafali. Streljani su ljudi sa spiska iz Beograda, zatvorenici i taoci iz Gornjeg Milanovca. Prema podacima iz knjige Staniše Brkića ‘Ime i broj’, streljanje na Stanovljanskom polju preživelo je osam ljudi, a dugo se verovalo da na Centralnoj radionici nije preživeo niko, međutim, nova istraživanja nedvosmisleno pokazuju da je jedan čovek uspeo da preživi“.

Radilo se o njemačkoj odmazdi zbog napada na 3. bataljon 749. pješadijskog puka Vermahta kod sela Ljuljaci između Kragujevca i Gornjeg Milanovca. Tom prilikom je poginulo 9 njemačkih vojnika, dok je ranjeno njih 27. Od tih 27, jedan je kasnije od posljedica ranjavanja i preminuo. Da li su napad izvršili partizani, Mihailovićevi četnici ili čak njihove zajedničke snage, do danas nije nedvojbeno razjašnjeno. Ono što se, međutim, pouzdano zna jeste to da su Nijemci nesmetano mogli da naprave tu zvjersku odmazdu i da pogube oko 2.300 nedužnih civila.

Snage otpora nisu imale mogućnost i šansu da tu odmazdu spreče. Tačno tri godine kasnije, međutim, partizanska vojska, skupa sa Crvenom armijom, oslobađa Beograd. Operacija oslobađanja je počela 21. septembra. Cijela operacija je predstavljala dio obimnog operativnog plana NOVJ i Crvene armije, nadovezujući se na operacije u istočnoj Srbiji. Beogradska operacija je objedinila dvije vojske 10. oktobra, kod Velike Plane. Odlučna bitka je započela dva dana kasnije i trajala do 20. oktobra 1944. godine, kada je Beograd konačno oslobođen. Oslobođenjem Beograda okončana je 1287 dana duga njemačka okupacija glavnog grada Jugoslavije. Beograd je (uz djelomično Pariz) bio jedini glavni grad u Evropi u čijem je oslobađanju sa armijama velikih sila ravnopravno učestvovala regularna nacionalna vojska, Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije. Beograd je po oslobođenju postao vojni, politički i administrativni centar nove Jugoslavije.

Taj Beograd u toj novoj Jugoslaviji postaje istinska metropola. U tim godinama i decenijama, diže se Novi Beograd. I makar će ta država da nestane sa geografske karte, blokovi Novog Beograda ostaju jedan od njenih trajnih tragova.

Operacija oslobađanja Beograda bila je ilustracija jačanja partizanske vojske i njenog pretvaranja u pravu armiju, a za mene lično jedna dječija zabluda do dana današnjeg ostaje kao uspomena na nevini i naivni doživljaj rata. Naime, dan oslobođenja Travnika je 22. oktobar 1944, dva dana poslije oslobađanja Beograda. To se onomad na ozbiljan način obilježavalo. Blaženo nesvjestan ideje da jedna vojska može imati više jedinica, ja sam godinama živio u ubjeđenju da su isti konkretni ljudi koji su oslobodili Beograd, brzinski pregazuli preko Bosne da bi oslobodili Travnik.

2013. godine, baš dvadesetog oktobra, o godišnjiici oslobađanja Beograda, umire Jovanka Broz. Od 1952. godine Jovanka Broz je reprezentativno žensko lice ozbiljne i važne svjetske države. To je ostala i nakon što joj je muž umro i nakon što je ta država nestala. Mržnja prema Jovanki Broz, sva medijska pornografija i sav neumiveni cinizam, zapravo su mržnja prema toj državi, prema Jugoslaviji.

Oni koji su isplanirali posthumnu Titovu evakuaciju u Kumrovec, ne izjašnjavaju se o Jovanki Broz. Odnos prema njoj je možda znakovitiji od odnosa prema njenom mužu. Nemoguće je, međutim, razmišljati pozitivno o 20. oktobru, a vjerovati u narativ o „srboždernom vampiru“.