Despot Đurađ Branković (1375. – 1456.) potiče iz veoma stare i ugledne srpske plemićke porodice. Rodoslov možemo pratiti od Mladena (razmeđe 13. i 14. vijeka) kojeg vidimo na dvoru kralja Milutina. Bio je župan, a potom i vojvoda. Prezime su dobili po Branku (Mladenovom sinu) kojemu car Dušan dodjeljuje titulu sevastokratora, preuzete iz Romejkog carstva (Vizantije). Visoko zvanje koje se davalo samo carskim rođacima. Đurađ je u svome vremenu bio Vuković (Vlković), ili kako su ga Turci zvali Vuk-ogli – Vukov sin, tj. sin Vuka Brankovića (i Mare – ćerke kneza Lazara Кosovskog).

Đurađ je nastavio nemanjićku državnu i narodnu misao. Neustrašivi vitez nebrojeno puta oproban na bojnom polju, odličan vojni strateg koji je predvodio jednu od najboljih vojski u Evropi toga doba, pritom i vješt diplomata, odličan govornik, sjajno obrazovan. On je primao najjače udarce – Turci su mu pogubili oca, doživio je da mu pogube i najmlađeg brata Lazara, potom su mu oslijepili sinove… No, Đurađ je uprkos jakim iskušenjima do svoje smrti kormilario Srbijom nikada ne kloneći duhom. Кakve su njegove unutrašnje borbe bile, strašno je i pomisliti. Кakva li je bol razdirala njegova prsa? Prinio je na žrtvu apsolutno sve, pa i ćerke udajom zbog viših ciljeva, za svoj narod, za vjeru, za čojstvo i junaštvo.

Po slici sa darovne srbulje manastiru Esfigmenu (1429.) i sa novca koje je kovao, te pisanja njegovih savremenika, despot Đurađ je bio čovjek jake tjelesne građe, naočit, sa dugom kosom, kratkom bradom i velikim brkovima, pravilnih crta lica i gospodskog držanja. Francuski plemić i vitez Bernar de la Brokijer, koji je bio u Srbiji toga doba, opisuje ga kao izuzetnu ličnost visoka stasa. Papa Pio Drugi, takođe savremenik, o Đurađu kaže: „Dostojan dubokog poštovanja (još samo kad bi o vjeri mislio kako treba), besjedom pun autoriteta, tijelom veličanstven.“ Barleti, životopisac srpskog junaka Skenderbega, piše da je „Đurađ Vuković čovjek ne male ljepote tjelesne i veličanstvenog lica, od roda plemenitog i starog, slatkoćom i ubjedljivošću svoga govora zaslužuje priznanje više od bilo koga“. Takođe i Tronoški ljetopis naglašava njegovu ljepotu i krasnorječije. Govorio je nekoliko jezika, između kojih su turski, italijanski, grčki. Sudba ga je nosila od zapadne Evrope pa sve do Bagdada. Oženjen je bio Jerinom (Irinom) iz carskog romejskog roda Кantakuzen sa kojom je imao sinove Grgura, Stefana, Lazara i ćerke Кatarinu i Maru (postoje neki zapisi da mu je ovo bio drugi brak). Omiljeno štivo su mu djela svetih otaca pravoslavne crkve, od kojih je najviše ljubio „Lestvicu“ svetog Jovana Lestvičnika. O njegovom ugledu i karakteru govori i ponuda mletačke vlade kako da se riješi spor sa Romejskim carstvom oko šteta i nadoknada, pa predlažu za sudije papu sa kardinalima ili Republiku Firencu ili despota srpskog Đurađa Vukovića (Brankovića).

Poslije smrti kneza Lazara na Кosovu (1389.) otvorilo se pitanje srpske krune. Taj sukob između Lazarevića i Brankovića nastavljen je i poslije smrti Vuka Brankovića (1397.), pretendenta na krunu. Stefan (Lazarev sin) je isticao da kao najstariji potomak loze Nemanjića ima pravo na krunu, dok su sa druge strane braća Branković smatrala da je njihovo krvno tj. plemićko pravo jače. Oni su poslije Vukove smrti ili bolje reći ubistva pali u turskoj nemilost, ali ne zadugo. Čak im i Stefan vraća neke zemlje. Stvari se naoko stišaju do bitke kod Angore 1402. godine između tatarskoga Tamerlana i osmanskoga Bajazita Ildirima-Munjevitog u kojoj su učestvovali sa svojim vitezovima Stefan i Vuk Lazaravić kao i Grgur i Đurađ Branković. Srpska vojska je pravila čuda od junaštva, pogotovo Stefanovi i Đurđevi oklopnici. No, nadjača Tamerlan i zarobi Bajazita, a i Grgur Branković dopadne ropstva. Stefan i Vuk Lazarević kao i Đurađ Branković su se probili do Carigrada. Nakon ove bitke Istočni Romeji vjenčavaju despotskom titulom Stefana Lazarevića.

Romeji hapse Đurđa po Stefanovom nagovoru, dok on sa svojim vitezovima preko Mitiline (na otoku Lezbosu) plovi za Zetu gdje ga je sa oduševljenjem dočekao zet Đurađ Stratimirović Balšić (tadašnji gospodar Zete). U međuvremenu Đurađ Branković se oslobađa carigradske tamnice. Odlazi kod sultana Sulejmana koji ga prima sa poštovanjem i daje mu vojsku. Đurađ rado izlazi na megdan Stefanu, najboljem evropskom vitezu i zato hita u odlučujući boj.

Bitka je počela 21. novembra 1402. na Tripolju kod Gračanice. Despot Stefan potpuno razbija Turke. Njegov brat Vuk (pojačan sa bosanskim, zetskim i raškim odredima) se sukobio sa vojskom Đurđa Brankovića i doživio potpuni poraz, pa se jedva živ izvukao sa dvadesetak pratilaca. Sklonio se u Novo Brdo gdje ga je čekao brat Stefan.
Nakon ovih burnih događaja dolazi do kratkog primirja u dinastičkim sukobima. Stefan je izgradio odlične odnose sa ugarskim kraljem Žigmundom. Postaje prvi vitez ugarskog Reda Zmaja i faktički treći čovjek po uticaju u Ugarskoj kraljevini.

U Srbiji se potom podijeli plemstvo. Jedni su podržavali Stefanovu prougarsku politiku, dok su drugi (koji su živjeli dalje od tadašnjih ugarskih zemalja) bili protiv saveza sa Ugarskom. Toj opoziciji koju je predvodio Stefanov najmlađi brat Vuk pridružio se i Đurađ Branković (on je držao zemlje koje su se graničile sa Turcima). Da bi spriječio krvavi bratoubilački rat Stefan je praktično prepustio Đurđu polovinu zemlje i to sa Novim Brdom (na Кosmetu), jakim finansijskim centrom tadašnje srpske države. No, nije se dugo čekalo da se zemlja ponovo ujedini. Stefan je širio teritoriju u tadašnjoj Ugarskoj (današnji predjeli Srema, Banata, Slavonije, Hrvatske i Mađarske – Šomođska županija), dobijao je silne gradove i imanja što potvrđuju razne darovnice i listine. Iz raznih isprava i pisama pisanih i na srpskom i na latinskom vidimo Stefana kako daje zapovijesti svojim namjesnicima u ugarskim zemljama. Osim spomenutih gradova i imanja, Stefan je držao i neke dijelove tadašnje Bosne. Ono što je praktički ujedinilo podijeljene partije u Srbiji je pogubljenje Stefanovog brata Vuka i Đurađevog brata Lazara 16. jula 1410. godine u Plovdivu, po naređenju sultana Muse, sina Bajazitovog. Tragična pogibija Vuka i Lazara je napravila težak utisak na cijeli srpski narod i plemstvo. Ona je i Đurađu širom otvorila oči.

Preko svoje majke Mare tražio je oproštaj od Stefana, a ovaj mu je pohitao u susret i zagrlio ga bratski. Jedna od najljepših priča srpskog naroda. Bratsko izmirenje! Stefan i Đurađ su se zavoljeli tako neobično i tako uzvišeno. Ova divna priča o njima je primjer hrišćanskog puta, kada oprostimo jedni drugima od srca rađa se čudesna ljubav koja otvara mnoga vrata i daje puno dobrih plodova.

Musa je u svojoj mahnitosti htio da otruje i Đurđa Brankovića. Đurđe, čovjek ratnik, spreman na sve, nosio je sa sobom protivotrov, pa se čudesno izbavio onako polumrtav i otrovan iz turskih kandži. Na povratku u otadžbinu dočekala ga je ujakova (Stefana Lazarevića) vojska, a pomirenje je oduševilo srpski narod. Ljetopis bilježi da se to desilo 23. oktobra 1413. godine kada dođe Đurađ sa svojim vitezovima, čudesno izbjegavajući zasjede i odrede sultana Muse. Njih dvojica, ostala bez braće, padoše jedan drugome u zagrljaj. Poslije koliko žrtava i nesloge!
Iste godine bratska sloga i pomirenje donesoše i slavu srpskog oružja. Đurađ kao zapovjednik Stefanove vojske sa vojvodom Radičem Postupovićem pobijedi vojsku sultana Muse pod gorom Vitoš (danas u zapadnoj Bugarskoj), čime je zaokružena srpska nezavisnost. Ishod ove bitke donio je i promjenu na turskom prestolu. Na vlast dolazi sultan Mehmed. U njegovo vrijeme Srbija je uživala potpuni mir i u njoj se sve dalo na izgradnju, i ekonomsku i materijalnu, ali prije svega duhovnu, kulturnu. Prvi zamajac renesanse. Ljudi sa četiri strane vjetra su se sticali u Srbiji, pokrenuta je reforma srpskog jezika koja je uticala na cijeli slovenski pravoslavni svijet…

Pročitajte još: Đurađ Branković – vitez velike žrtve i bratskog oprosta (2)