U Umjetničkom paviljonu u Zagrebu ovih je dana postavljena izuzetno vredna i važna izložba slika i skulptura. Radi se o delima iz Spomen-zbirke srpskog diplomate i kolekcionara Pavla Beljanskog iz Novog Sada, koja su prvi put izložena izvan granica Srbije, tačnije o više od 80 umetničkih dela čiji su autori Nadežda Petrović, Sava Šumanović, Petar Dobrović, Milan Konjović, Milan Milovanović, Jovan Bijelić, Vlaho Bukovac, Ignjat Job, Risto Stijović…
Spomen-zbirka Pavla Beljanskog najcelovitija je zbirka umetničkih dela srpskog slikarstva prve polovine 20. veka. Dogovori i pripreme oko ove bogate i retke izložbe trajali su čak osam godina, a danas slobodno možemo reći da sama izložba predstavlja vrlo važan društveni događaj. Važan pomak u kulturnoj saradnji Srbije i Hrvatske. Možda je još i bitniji značaj ovog bisera među izložbama podsećanje na ličnost i delo onoga koji je tu izložbu, mnogo pre organizatora i kustosa, omogućio. Poklonivši ovu vrednu kolekciju svom narodu, strastveni kolekcionar, poklonik umetnosti i mecena Pavle Beljanski postao je jedan od njegovih najvećih darodavaca. Oko ove izuzetne umetničke zbirke koja prevazilazi nacionalne okvire, koju je sakupljao i čuvao tokom i posle Drugog svetskog rata, uspeo je da formira i instituciju. Ustanovio je Nagradu za istraživače nacionalne istorije umetnosti, čime je i posthumno postao mecena najboljim studentima, kao što je za svog života bio mecena i mladim umetnicima na početku njihovih karijera.
Stoga ova izložba neosporno predstavlja ne samo značajan kulturni i društveni događaj, nego je treba doživeti prvenstveno kao rezultat plemenitog i rodoljubivog čina ovog poštovaoca i poznavaoca umetnosti. Njegov doprinos u obrazovanju budućih generacija na tragu je onoga što je radio Vladimir Matijević sa svojim saradnicima. Svi su oni prepoznali važnost obrazovanja, važnost ulaganja u buduće naraštaje kao jedini izgledni put napretka. Još je knez Miloš Obrenović, kao najbogatiji čovek Srbije svog vremena, bio nameran da unapredi znanje naroda, pa je određivao stipendije, tzv. blagodejanija, nadarenim mladim ljudima poput Maksima Nikolića Miškovića, lekara koji je uspeo da suzbije epidemiju kolere za svega sedam dana, ili Joakima Vujića, jednog od najplodnijih srpskih književnika, oca srpskog teatra. Čuveni trgovac Miša Anastasijević, jedan od najimućnijih ljudi svog vremena u čitavoj Evropi, svesrdno je pomagao prosvetu i obrazovanje, a velelepna zadužbina u centru Beograda koju je poklonio “svome otečestvu” upravo za prosvetne potrebe možda najbolje svedoči o njegovoj veri da se jedino obrazovanjem narod može uzdizati i tako opstati.
Brojni su primeri istaknutih humanista koji su na opštu korist i dobrobit ostavljali svoju imovinu i na druge načine pomagali obrazovanje mladih. Koliko su ti primeri srazmerni potrebama, to je već drugo pitanje. Svako vreme nosi svoje izazove, ali je onih koji cene prave vrednosti uvek bilo. Videli smo to i na Četvrtom kongresu Privrednikovih stipendista i srpske omladine u Zagrebu. I ove godine su svečano uručeni ugovori o stipendiranju novoj generaciji stipendista. Uz to su Nataša Trbojević i Dario Pavlović dobili nagradu “Srebrenjak Ivane Vujnović” koja se daje najuspešnijim bivšim stipendistima po završetku školovanja. Otvarajući Kongres, dvoje mladih stipendista novosadskog Privrednika, dvoje talentovanih studenata Muzičke akademije u Novom Sadu, posvetilo je svoj nastup vladiki Porfiriju, koji je ujedno i predsednik Upravnog odbora tamošnjeg Privrednika. Taj njihov gest, potkrepljen izvrsnim nastupom, samo je jedna od potvrda vrednosti i važnosti ovakvih akcija. Naizgled samo mali znak pažnje, ali više od svih prigodnih govora podseća da se ono što je uloženo u mlade ljude višestruko vraća zajednici, jer su upravo oni ti čije će bisere prikupljati neki budući kolekcionari.
