Poznati Andrićev tekst o Sarajevu, tekst koji se obično pamti po prve dvije rečenice („To je grad. U svakom smislu te reči.“) završava se ovako: „U posrednom, rumenom odblesku već skrivenog sunca belasa se dim fabričkih dimnjaka i naslućuju krovovi novih naselja. Tamo novi ljudi novih naraštaja ovog starog grada zidaju i grade novo. Sporo i mučno, jer sporo i mučno se ostvaruju velike stvari, biće tamo dole u ravnici savladana prošlost, prevaziđena istorija. Ispod te na oko devičanske ravnice počivaju u bogatim naslagama tragovi preistorijskih naselja, mozaici i miljokazi rimske epohe i novac i oružje srednjovekovne Bosne, a na njoj se grade fabrike i stanovi i pomaljaju oblici novog života. Pomaljaju se sporo i mučno, ali sigurno, po neumitnim zakonima društvenog razvitka. I u koje god doba dana i sa koga god uzvišenja bacite pogled na Sarajevo, vi uvek i nehotice pomislite isto. To je grad. Grad koji i dotrajava i umire, i u isto vreme se rađa i preobražava.“

Ovo je jedan od uspjelijih tekstova iz Andrićeve faze koju bismo mogli prozvati optimističko-socijalističkom, tekstova u kojima on piše o uspjesima i podvizima nove vlasti nakon 1945. godine. Taj tekst mi se posljednjih nedelja mota po glavi dok se, evo, upravo završava jedno poglavlje dotrajavanja i umiranja jednog dijela Beograda, onog istog koji se u isto vrijeme rađa i preobražava. Mislim, naravno, na potez oko Savamale, gdje su se decenijama nalazile glavne autobuska i željeznička stanica, potezu koji je milionima putnika odredio prvu sliku Beograda.

Željeznička stanica je već dugo preseljena na lokaciju Prokop, izvan centra grada, nedaleko od Kuće cvijeća, koja je u posljednje vrijeme, takođe ponovo, u centru pažnje medija, a zbog inicijative gradonačelnika Šapića o izmještanju Titovih posmrtnih ostataka. Isti taj Šapić ovih dana dovršava selidbu ključnih dijelova međugradske i međudržavne saobraćajne infrastrukture iz centra ka periferiji.

Za razliku od željezničke, Beogradska autobuska stanica posljednjeg septembarskog vikenda 2024. premještena je na Novi Beograd, tačnije u Blok 42. U blizini nje se nalazi željeznička stanica Novi Beograd, druga po važnosti željeznička stanica u glavnom gradu. Kako stvari stoje, upravo tu bi u bliskoj budućnosti, negdje do 2027. godine, mogao da nastane novi tipični uvodni prizor za skoro sve novopečene došljake u Beograd. Naime, ni nova glavna autobuska ni željeznička stanica Novi Beograd još nemaju stanične zgrade. To ovdje nije presedan. I stanica na Prokopu je godinama bila bez zgrade.

Legenda o Balkanskoj ulici je nastajala decenijama. Tipičan došljak u Beograd, stigao bilo autobusom bilo vozom, njom se penjao prema Terazijama. Nove došljake čekaće drukčije ulice. Aktuelne servisne informacije kažu kako se do nove autobuske stanice može doći tramvajima 7, 9, 11 i 13 koji staju kod nje i autobuskim linijama 85, 89, 94, 95, 600, E6, kao i autobusima 60, 60L, 67, 93 i EKO1.

Sa nove autobuske stanice, neće biti baš prirodno upućivati se pješice bilo kamo. Priča o Balkanskoj ulici kojom se putnik namjernik penje na veličanstvene Terazije ostaće u prošlosti. Naravno, Beograd je, takođe, grad koji i dotrajava i umire, i u isto vrijeme se rađa i preobražava, grad čija je magija trajna, ali će, izgleda, forme te magije bivati ponešto drukčije. Uostalom, i cio kraj u kome se do prije koji dan nalazila Beogradska autobuska stanica mnogo je drukčiji nego ranije. Neupućen putnik namjernik danas možda uopšte i ne bi krenuo prema centru, možda bi pretpostavio da je pravi „centar“  u naselju Beograd na vodi.

Uglavnom, jedna era se očigledno završava. Vlast višestruko najavljuje da će EKSPO planiran za 2027. označiti početak neke nove ere. U taj kontekst ne spada samo premještanje autobuske i željezničke stanice, nego i cijeli niz infrastrukturnih promjena, od planiranog prebacivanja Sajma u Surčin preko rušenja starih i izgradnje novih mostova do prokopavanja tunela koji bi u teoriji razbio saobraćajne gužve u centru jer bi automobili ulazili u podzemni prostor negdje uz obalu Save, a vraćali se na površinu neposredno prije Pančevačkog mosta na Dunavu.

Naravno, pravu saobraćajnu „renesansu“ mogao bi da ispuni jedino metro, međutim, mada se i o njemu uveliko priča, to je suviše veliki projekat da bi se završetak mogao očekivati prije 2027. godine, a intervali izbornih ciklusa ipak su najzahvalniji za obećanja vladajućih.

U narednim godinama, vjerovatno i decenijama, biće nostalgije za starim stanjem, ali i novo stanje će nekim novim klincima sa prolaskom vremena, po inerciji, postati staro. Beograđani vole da pamte stare lokacije nekih objekata, čak i kad je riječ o tako banalnim strukturama kao što su supermarketi. Čitav jedan kvart do dana današnjeg se poluslužbeno zove Stari Merkator, jer je slovenački veletrgovac tu napravio svoj prvi šoping centar prije nego ga je preselio.

U tom smislu, lirska i urbano-mitološka sedimentacija koja prati Balkansku ulicu neće tek tako nestati. Kao što ni Skadarlija u praksi više nije ono što je nekad bila, u mitologiji jeste, a u Srbiji i Beogradu mitologija se tradicionalno preliva u stvarnost. I sasvim mi je lako zamisliti da za koju godinu neki mladac međugradskim autobusom stigne do Bloka 42, otamo gradskim prijevozom do stare željezničke stanice, a zatim s koferom na točkiće, korak po korak, ovjeri kaldrmu Balkanske ulice.