Na fasadi pravoslavnog hrama Svetog Save koji se nalazi u trećem okrugu u Beču krajem novembra je otkrivena spomen ploča u čast poznatog srpskog lingviste porijeklom sa Korduna Save Mrkalja ( 1783.–1833., Beč), inače jezičnog preteče daleko poznatijeg Vuka Stefanovića Karadžića. Inicijativa za ovo je potekla još na međunarodnom slavističkom simpoziju „Na počecima srpske filologije, Sava Mrkalj 1810.-2010.“ održanom u novembru 2010. u Beču u organizaciji Odsjeka za slavistiku Univerziteta u Beču.
[pullquote class=”full”]
Realizaciju ove ideje preuzeli su slavisti i profesori sa bečkog i beogradskog univerziteta Gordana Ilić Marković i Dušan Ivanić. Profesorica Marković napisala je i tekst na spomen ploči. Realizaciju i financiranje projekta pomogli su Srpsko književno društvo, Srpska akademija nauka i umetnosti, Ministarstvo za kulturu Republike Srbije kao i odbor i članovi Srpskog prosvjetno kulturnog društva Prosvjeta iz Beča. Umjetničko rješenje spomen ploče napravila je Ljubica Mrkalj, slikarica i umjetnica iz Pariza i jedini zvanični potomak Save Mrkalja odnosno Mrkaljevog brata. Ploču je napravio akademski kipar iz Beograda Ljubiša Mančić, a izlivena je u umjetničkoj livnici Kuzmanović također iz Beograda.[/pullquote]
Na svečanom otvaranju spomen-ploče prisutne je u ime domaćina pozdravio prof. Srđan Mijalković, predsjednik bečke Prosvjete. On je podsjetio na književni opus Save Mrkalja istaknuvši najvažnije Mrkaljevo djelo “Salo debelog jera libo azbukoprotres”. Tu se Mrkalj zalagao za reformu srpskog jezika i pravopisa što je bila prekretnica i temelj u stvaranju modernog srpskog jezika. Po odobrenju bečkog Magistrata (gradske uprave), ova spomen ploča ušla je na popis spomenika grada Beča i bit će je moguće razgledati kao i sam hram Svetog Save u turističkim obilascima grada “Na lijepom plavom Dunavu”.
Svojom ortografskom reformom Mrkalj je postavio temelj za daljnji rad, a u svom glavnom djelu objavljenom u Budimu 1810. zalaže se i navodi: “Piši kao što govoriš”. O životu, djelu i radu Save Mrkalja opširnije je govorio prof. Miloš Okuka naglasivši da je i sam Vuk Karadžić 1814. u svojoj “Pismenici” prihvatio Mrkaljevo ortografsko rješenje riječima da “ne može druge azbuke upotrijebiti nego Mrkaljevu, jerbo za serpski jezik lakša i čistija ne može biti od ove” i time iskazuje svoju opredjeljenost za Mrkaljevo rješenje.
Prisutnima se obratio i sveštenik Krstan Knežević, zamjenik vladike austrijsko-švicarskog Andreja, ističući da je Mrkalj bio i monah, da je umro u Beču te je logično da se spomen ploča i postavi na bečki pravoslavni hram Svetog Save.
Nakon otkrivanja ploče svečanost je nastavljena u prostorijama ambasade Republike Srbije, a organizirao ju je ambasador Pero Janković.
Inicijativa da se škola imenuje po Mrkalju
Srbi izbjegli iz Hrvatske, ponajviše sa Korduna, koji sada većinom žive u Busijama kod Batajnice u općini Zemun, ali i oni sada nastanjeni širom svijeta dali su prijedlog srpskom Ministarstvu prosvjete, nauke i tehnološkog razvoja i beogradskom gradonačelniku da se buduća osnovna škola koja se planira graditi u Busijama nazove upravo po Savi Mrkalju.
– U želji da sačuvamo bar delić identiteta prostora sa kojih potičemo, kao i da iz zaborava povratimo srpske velikane sa kojima delimo zajedničko poreklo, a imajući u vidu da naselje Busije kraj Beograda čine stanovnici proterani sa prostora bivše Jugoslavije, kao i da se u tome naselju svake godine rađa dece za više od jednog razreda, predlažemo da buduća osnovna škola u Busijama, opština Zemun, koja je u planu za izgradnju, dobije ime po Savi Mrkalju – stoji u prijedlogu koji potpisuje Svetozar Dančuo, diplomirani politolog i bivši novinar dopisništva zagrebačkog Večernjeg lista iz Karlovca, također rođen na Kordunu.
Srpski filolog, književnik, filozof i učitelj (selo Sjeničak, Kordun 1783. – Beč 1833.) založio se za fonetski pravopis i načelo “piši kao što govoriš” i “za jedan glas samo jedan znak” kao i zato da narodni jezik postane književni, piše Dančuo u svom prijedlogu. Stvaranje novog ćiriličnog pisma, piše dalje predlagač, Mrkalj je obavio tako što je iz dotadašnje azbuke od 44 slova-znaka izbacio sve one znakove koji u narodnom jeziku nisu imali svoje glasove, podloge čime je stvorio fonetsko ćirilično pismo, jedinstveno u svetu. Mrkaljevu azbuku, gotovo jednaku današnjoj, Vuk Stefanović Karadžić je kasnije tehnički usavršio i primenio…
U opširnijem prijedlogu još stoji: Vođeni rečima Vuka Stefanovića Karadžića, a imajući u vidu da je i poslednja škola koja je nosila ime po Savi Mrkalju u njegovom rodnom mestu Sjeničaku pokraj Karlovca u poslednjem ratu uništena, njeni đaci proterani, kao i da nijedna škola ili ustanova kulture u Srbiji ne nosi njegovo ime, smatramo da bi bilo lepo i za srpsku kulturu, obrazovanje i vaspitanje mladih generacija korisno i srpskom narodu na ponos da buduća osnovna škola u naselju Busije “ne može drugo ime dobiti nego po imenu Save Mrkalja”.
Prijedlog je poslan u avgustu ove godine i krajem septembra je iz kancelarije gradonačelnika Siniše Malog stigao odgovor da, kada škola bude izgrađena, takav prijedlog treba uputiti Komisiji za izbor imena dečjih vrtića i osnovnih škola na području grada Beograda. Kordunaši i Sjeničarci koji sada žive širom svijeta tražit će i dozvolu gornjokarlovačkog vladike Gerasima da se slična spomen ploča postavi i na nedavno obnovljenu crkvu u Sjeničaku kao i na manastir u Banatu u kojem je Mrkalj boravio kao monah.
