Manastir Krka, koji se nalazi nedaleko od Kistanja između Knina i Šibenika, od osnivanja je bio duhovni i kulturni centar pravoslavnih dalmatinskih Srba, a i šire. Arhijeresku liturgiju u manastiru Krka, čuvenoj svetinji Dalmatinske eparhije, služio je u sredu patrijarh Irinej sa episkopima SPC.

“Ovaj manastir je podignut u 14. veku što znači da mi Srbi nismo ovde došli sa Turcima, kako to žele da kažu, ovo je srpska postojbina. Kao narod moramo oprostiti sve ono što nam je činjeno i moliti druge da oproste ono što su poneki iz našeg naroda činili, to je jedini način da prebrodimo i pobedimo zlo koje je itekako prisutno i danas u našem vremenu”, rekao je patrijarh srpski Irinej.

Nadbiskup zadarski Želimir Puljić smatra da Srbi i Hrvati mogu zajednički da žive i da se zajednički nadaju i grade svoju budućnost. Bogoslovska škola “Sveta tri jerarha” svoj rad obnovila je pre nekoliko godina. Zahvaljujući tome sačuvana je njena duga tradicija, jer u njoj nastavu danas pohađa oko 50 učenika.

“Nadamo se da će taj broj u budućnosti porasti. Mi smo uspeli kada smo se vratili ovde 1998. godine blagoslovom Sinoda da se 2001. godine obnovi i otvori Bogoslovija i od tada se trudimo da unapredimo život škole”, navodi monah Dositej, nastavnik u Bogosloviji Manastira Krka.

“Sam dolazak patrijarha ovde i 11 episkopa koji su došli od Ohrida do zapadne Nemačke govori da je ovo važan jubilej, važan datum, važna svetinja srpskog naroda. Verujem da će narod, iako ovde živimo u teškim uslovima, živeti i opstati”, kaže Vojislav Stanimirović iz Samostalne srpske demokratske stranke.

Bogoslovska škola u sklopu manastira Krka je otvorena još 1615. godine i poznata je kao prva škola za sveštena lica u srpskom narodu. Srpska princeza Jelena, udata za hrvatskog kneza Mladena Drugog Šubića, posvetila je manastir Svetom arhanđelu Mihailu. Predanje kaže da su manastir u kanjonu reke Krke, na današnjem mestu, osnovali monasi prispeli iz Svete zemlje, iz manastira Svetog arhistratiga Mihaila kojeg je tamo podigao srpski kralj Milutin. Monahe je na to nagovorio ispovednik princeze Jelene monah Ruvim.

Odgovor na pitanje zašto je baš na tom mestu podignut ovaj pravoslavni svetoarhangelski manastir može se potražiti i u tvrdnji starog istoričara Lucijusa, koji govori o propovedima apostola Pavla Dalmatincima na prostoru oko reke Krke. Blizina rimskog vojničkog grada Burnuma i katakombe ispod samog manastira osnažuju tu tvrdnju i navode na zaključak da su osnivači manastira znali za to, pa su upravo tu i ustanovili ovu svetinju.

Manastir Krka nije prestao biti molitveno mesto i jednom broju katolika Hrvata i živo je svedočanstvo o duhovnom jedinstvu Srba. Dabrobosanski mitropoliti, Gavrilo 1578. i kasnije Aksentije i Teodor, administrirali su nad manastirom Krka, a u 17. i 18. veku to su činili i neki crnogorski arhijereji, kao sveti Petar Cetinjski ili mitropolit Sava Petrović.

Po blagoslovu patrijarha Pajsija Janjevca i mitropolita Dabrobosanskog Teodora, pri manastiru je 1615. godine osnovano bogoslovsko učilište. Ono je radilo do 1647. godine kada su učenici i njihovi nastavnici monasi pred turskom najezdom morali pobeći najvećim delom u Zadar, a delom i u Sremske Karlovce. Manastirska bratija se vratila u manastir 1650. godine, a bogoslovija je ponovo otvorena tek 1964. godine.

Manastir Krka broji vekove i bogateći svoju riznicu, u koju su prispevale brojne dragocenosti neprocenjive vrednosti ne samo iz srpskih krajeva nego i iz Jerusalima, Svete Gore, Venecije i carske Rusije. Na primer, donet je epitrahilj Svetog Save i Oktoih Božidara Vukovića, kao i knjige Vuka Stefanovića Karadžića i Dositeja Obradovića na kojima su oni, kao autori, ispisali svoju posvetu manastiru Krki. Ovome svakako treba pribrojiti i paterik iz 1346. nazvan “bugarski” na čijim koricama piše: “Sija Knjiga manastira Vilendara”. U manastirskoj crkvi se čuvaju čestice nekolicine svetiteljskih moštiju kao što su Svetog Trifuna, Svetog Nikole, Svetog Antipe, Svetog Haralampija, Svetog Vlasija i drugih.

Brojna su imena srpskih velikana koji su posećivali manastir Krku ili bili u čvrstoj vezi s njim. Uz Dositeja Obradovića i Gerasima Zelića bili su to Simo Matavulj, Nikola Tesla, Mirko Korolija, Miloš Crnjanski, Vladan Desnica i drugi. Pri samom kraju 20. veka u manastiru je radila i likovna kolonija, gde su svoj stvaralački trag ostavili brojni srpski umetnici. Nakon poslednjeg rata devedesetih godina manastir je pokraden, ali ne bitnije, jer su ga hrvatske vlasti zaštitile od vandalizma. Ta svetinja je zapustela od 1995. do 1998. godine, a bogoslovija je pri manastiru 1964. premeštena najprije na Divčibare kod Valjeva, a potom u Srbinje, nekadašnju Foču. Bogoslovija je obnovljena nastojanjem episkopa Dalmatinskog Fotija, 2001. godine.

U zapušteli manastir Krku krajem 1998. je najprije došao mladi monah Gerasim, postrižnik ovog manastira, a potom i otac Dositej i otac Mihailo. Sa njima je manastir “propojao” i postao opet kao što je i bio kroz vekove duhovno središte pravoslavnih Dalmatinaca.

U manastiru Krka nalazila se čitava galerija umetničkih portreta crkvenih velikodostojnika raspoređenih u manastirskoj trpezariji, salonu, riznici i drugim prostorijama. Na portretima su predstavljeni uglavnom igumani i dalmatinski episkopi. Tu se nalazio portret arhimandrita Neofita Njeguša, rad Vlaha Bukovca iz 1884. godine. Među ikonama ovog manastira bile su brojna dela kretskih, srpskih i ruskih ikonopisaca koji su pripadali vremenu od 16. do 20. veka. Ikone su radovi znanih i neznanih ikonopisaca među kojima su radovi Georgija Mihalika, Spiridoma Roma, Vuka Sudarevića i drugih. Ikone su ukrašene srebrnim okovima venecijanske izrade iz 1765. godine.

Predstavnici Odbora za dijasporu i Srbe u regionu Skupštine Srbije prisustvovali su centralnoj proslavi 400. godišnjice bogoslovije Sveta tri Jerarha. Proslavi su prisustvovali i predstavnici Rimokatoličke crkve. Kako je najavila SPC, patrijarh Irinej će posetiti grad Kistanje, a u četvrtak Episkopski dvor i srpsku pravoslavnu crkvu Svetog Spasa u Šibeniku, kao i Crkvenu opštinu Split i nedovršeni hram Svetog Save u tom gradu. Planirana je i poseta rimokatoličkoj Crkvi Svetog Duje, kao i susret patrijarha srpskog Irineja sa biskupom šibenskim Antom Ivasom i nadbiskupom splitskim Marinom Barišićem, kao i gradonačelnicima Šibenika i Splita, Željkom Burićem i Ivom Baldasarom.

 

Izvor: RTS, autor: Svetlana Vukmirović, fotografije u galeriji: Eparhija Dalmatinska