Savamala, beogradska četvrt koja se naslanja na Savu s jedne, i na sam centar grada s druge strane, autentičan je deo Beograda, sa značajnim i vrednim građevinama, starim zanatskim radnjama, posebnom atmosferom. Lep, ali prilično zapušten deo grada počeo je da se menja pre nekoliko godina, kada je nakon održavanja Mikser festivala u Savamali, otvoren i Mikser House – prostor u kome izlažu zanimljivi mladi dizajneri i mnogi umetnici i koji je i pozornica za brojne kulturne događaje – predstave, koncerte, festivale, kreativne radionice… Mikser je dao vetar u leđa mnogim kreativcima, pa su na području Savamale počele da se otvaraju i aktivno delaju mnoge galerije, a četvrt je postala i stecište prestoničkog noćnog života zahvaljujući brojnim klubovima i kafićima. Danas je Savamala stari deo grada sa novim duhom i energijom, uzbudljiva gradska četvrt privlačna i Beograđanima i mnogim turistima.

Od avgusta 2013. godine organizuje se i posebna turistička tura kroz Savamalu, nazvana Savamala Creative District. Pokrenuli su je Turistička organizacija Beograda, Mikser House i agencija Glob Metropoliten Tours. Dvočasovni pešački obilazak pruža mogućnost posetiocima da, uz stručne vodiče, otkriju istoriju i značaj Savamale, ali i da sagledaju promene novijeg doba i mogući pravac razvoja ove gradske četvrti. Srđan Petrović, jedan od vodiča ture Savamala Creative District, u razgovoru za Privrednik otkriva šta sve ova tura obuhvata, i šta je u njoj najzanimljivije.

– U Savamali se nalaze mnoge znamenite građevine domaćih i inostranih arhitekata, sagrađene u 19. i početkom 20. veka. U 19. veku današnju Savamalu prekrivala je bara Venecija, nastala izlivanjem Save, a veliki poduhvat isušivanja ove bare zajedno su preduzeli srpski i italijanski inženjeri.

Petrović podseća i da je ideja kneza Miloša u 19. veku bila da investira u ovaj deo grada, kao i da u njemu smesti važne državne institucije. Tura obilaska Savamale pruža posetiocima mogućnost da sagledaju lepe i značajne zgrade u ovom delu Beograda.

Tako se u okviru ture obilazi Žuta kuća, nedaleko od Geozavoda, čija je plastika na fasadi u Art Nouevau stilu. Obilazi se i nekoliko zgrada zadužbinara Luke Ćelovića koji je početkom 20. veka bio jedan od najbogatijih i najuticajnijih ljudi u Srbiji, vodeći finansijer, predsednik Beogradske zadruge, veliki prosvetni dobrotvor. Posetioci savamalske ture mogu čuti priču o građenju palate na uglu Karađorđeve i Zagrebačke ulice, kao i palate duž cele Zagrebačke ulice, u koju ulaze brojevi 3, 5, 7 i 9. Posebna pažnja poklanja se priči o najvećoj Ćelovićevoj zadužbini, zgradi Geozavoda koja je sagrađena 1907. godine. Jedna od najlepših zgrada u Beogradu, veliki arhitektonski spomenik u Karađorđevoj ulici, je prvobitno pripadala Beogradskoj zadruzi, prvom srpskom osiguravajućem društvu, a nakon II Svetskog rata bila je sedište nekoliko instutucija, pored ostalih i Geološkog zavoda. Podizanje ove zgrade je najvažnije zajedničko delo arhitekata Andre Stevanovića i Nikole Nestorovića. Monumentalno zdanje u baroknom stilu sa predivnom prednjom i bočnom fasadom ima tri krila, ukrase na fasadi, impresivan enterijer sa velikim stepeništem, umetničkim skulpturama, svečanom salom…

Zgrada je dugo godina bila napuštena i rapidno je propadala, a jedna od inicijativa pokretača ture kroz Savamalu bila je da se od svake ture izdvaja novac za obnovu ovog zdanja. U međuvremenu zgradu je rekonstruisala kompanija Eagle Hills iz Saudijske Arabije, finansijer projekta Beograd na vodi. Rekonstruisani Geozavod je prošle godine otvoren za javnost, a u njemu se nalazi maketa budućeg projekta Beograd na vodi.

Posebna zanimljivost savamalske ture, navodi Srđan Petrović, je i obilazak hotela Bristol, blizu železničke stanice. U vreme Svetskih bankarskih kongresa Bristol je, sedamdesetih godina 19, i dvadesetih godina 20. veka, imao apartman u kom je odsedala američka porodica Rokfeler. Apartman je izgrađen na trećem spratu hotela, i u njemu se nalazi nameštaj neprocenjive vrednosti u stilu Luja XIV. Zanimljivo je da se ovaj apartman može obići samo u okviru organizovanog vođenja po Savamali.

U okviru ture se obilazi i park kod autobuske stanice, blizu hotela Bristol. U ovom parku nalazi se krst iz 1862. godine, spomenik postavljen u znak sećanja na Karađorđeve ustanike.

Srđan Petrović navodi da je Savamala bila i trgovačka, zanatska četvrt, prepuna sitnih zanatlija, kao i boemski kvart sa mnoštvom autentičnih kafana. Tokom obilaska Savamale mogu se čuti mnogi istorijski podaci, ali i anegdote iz prošlosti koje dočaravaju nekadašnji način života u ovoj gradskoj četvrti. Obilazi se i bombondžijska radnja Bosiljčić, u ulici Gavrila Principa, u kojoj se zanat pravljenja bombona prenosi s kolena na koleno, od 1936. godine. Bombone i ratluci se ovde izrađuju ručno, po receptima koji se nisu menjali decenijama, a sama radnja je veoma posećena, i jedna je od atrakcija Savamale.

Tura kroz Savamalu podseća i na njeno moderno izdanje. Nedaleko od Mikser House-a se nalazi Kulturni centar Grad koji ima veoma zanimljive kulturne porograme, a u istoj ulici, Braće Krsmanović, kao i u neposrednoj blizini, su mnogi kafići i klubovi. Tu su i novootvorene pivnice, i zanimljivi i veoma posećeni restorani kod beogradskog pristaništa, odnosno kod nekadašnjeg starog magacina. Savamala je prepuna i zanimljivih izlagačkih prostora u kojima stvaraju i izlažu mladi umetnici.

Srđan Petrović navodi i da se Savamala neprestano menja, te da su uočljive promene koje su se dogodile u poslednje dve godine.

– Uređene su mnoge fasade, počelo je izbacivanje transportnog saobraćaja iz Karađorđeve ulice, otvorile su se nove galerije i umetnički prostori, mnogi novi lokali. Savamala je jedan od najzanimljivijih urbanih projekata u ovom delu Evrope, i sigurno je da će nastaviti da se razvija i dalje.

Biseri Savamale

U Savamali se nalazi i Manakova kuća, vredno zdanje iz 1830. godine, građeno u istočnjačkom, orijentalnom stilu. Ova kuća je jedinstven primer gradske arhitekture iz 19. veka, a danas se u njoj nalazi izdvojeno odeljenje Etnografskog muzeja i stalna postavka nakita i narodnih nošnji iz 19. i 20. veka.

Španska kuća, ruinirana građevina u ulici Braće Krsmanović, tik pored Brankovog mosta, postala je simbol preporoda Savamale. Naime, kuća koja ima samo fasadu, ne i unutrašnjost, postala je stecište mnogih umetnika, arhitekata, i aktivista različitog profila koji se bave promišljanjem budućnosti Savamale. Projekat Urban Incubator pokrenuo je Goethe Institut u Beogradu, a regionalna centrala Goethe Instituta za Jugoistočnu Evropu proglasila ga je projektom izuzetne vrednosti i značaja (excellence project). Projekat obuhvata preko deset pojedinačnih lokalnih i međunarodnih projekata iz oblasti umetnosti, arhitekture, urbanizma i socijalnog angažmana.