Povodom 125. godišnjice od osnivanja i stogodišnjice od prelaska Srpskog privrednog društva Privrednik u Beograd, 22. septembra 2022. godine u Velikoj sali Кolarčeve zadužbine u Beogradu održana je Svečana akademija pod nazivom „Privrednik – Кroz tri veka“.

Posle pozdravne reči upravitelja novosadske Fondacije prof. dr Jova Radića, kao organizatora ove svečanosti, kao i umetničkog programa u kojem su nastupili vokalni ansambl Nokturno i Srpski kamerni orkestar pod dirigentskom palicom Đorđa Pavlovića, prisutnima se obratio patrijarh srpski Porfirije.

On je istaknuo da je Privrednik najstarija organizacija koja je od početka postojanja stipendirala mladu talentovanu decu koja nisu imala dovoljno mogućnosti za školovanje. Podsetio je da je Privrednik osnovao privrednik i bankar Vladimir Matijević 1897. godine u Zagrebu i istakao da je pre 100 godina sedište fondacije preneto iz Zagreba u Beograd. Kazao je da je Privrednik stipendirao decu s ciljem da se stvori srednja klasa u srpskom društvu i da je od osnivanja do 1947. godine, kada je Privrednik bio zabranjen, iškolovano oko 40.000 dece.

Prema njegovim rečima, Privrednik je reosnovan 1993. godine u Novom Sadu zahvaljujući inicijativi i dobroj volji više institucija, među kojima su najznačajnije Srpska akademija nauka i umetnosti, Matica srpska, Srpska pravoslavna crkva, Grad Novi Sad, Pokrajna Vojvodina, a tokom vremena su se pridružile i druge institucije. Patrijarh je istakao da je od 1993. godine do danas 2.500 talentovane dece pomognuto ovom fondacijom.

„Veoma je važno da pomažemo mlade ljude da se školuju, ali i da ih učimo da budu dobri i čestiti ljudi pre svega u svom ličnom životu, a samim tim će onda biti i dobrodošli i za širu zajednicu“, poručio je patrijarh Porfirije.

Naglasio je da je, pored reosnovane fondacije u Novom Sadu, Privrednik 1993. godine obnovljen i u Zagrebu, a potom i u Banjaluci, sa idejom da se „umreži“.

„Znanje koje nema vrlinu kao regulator, kao nešto što rukovodi čovekovim životom, što je polazna i krajnja tačka, može postati kontraproduktivno, zapravo može postati štetno za onoga koji znanje ima, a samim tim i za zajednicu u kojoj živi. Upravo zato slogan i maksima Privrednika od njegovog osnivanja bila je ‘Rad, štednja i čestitost’ – kako bi mladi pitomci pored veština i znanja, postali dobri ljudi dostojni poštovanja i spremni da predstavljaju svoju zajednicu i narod svuda u svetu“, kazao je patrijarh.

Naučni skup posvećen Privredniku

Otvarajući naučni skup „Privrednik – kroz tri vijeka“ 23. septembra u Rektoratu Univerziteta u Beogradu, patrijarh Porfirije je u svečanoj besedi istakao da je ova organizacija, na čijem je čelu već 21 godinu, u svoje temelje postavila Crkvu.

„Činjenica je da su na terenu najvažniji posao u odabiru đaka, odnosno talentovane djece, koja nisu imala mogućnost da se školuju, učestvovali učitelj i sveštenik. Oni su imali ulogu da biraju tu decu da se vaspitavaju i obrazuju, a to, pre svega, znači da razvijaju čestitost i da se razvijaju u duhu vrline, a onda oko nje kao stožera da stiču i neka znanja. Otuda je prirodno da je Crkva u ovoj fondaciji i tokom čitavog njenog trajanja“, naveo je patrijarh u besedi.

Govoreći o obnovi rada Privrednika u Zagrebu i njegovim aktivnostima u novim društveno-istorijskim okolnostima, predsednik Srpskog privrednog društva Privrednik u Zagrebu Nikola Lunić istaknuo je najbitnije rezultate obnovljenog Privrednika, ali i probleme s kojima se do danas suočava.

„U 21. vijek Privrednik u Zagrebu ušao je duboko ukorijenjen i oslonjen na svoje tradicionalne vrijednosti: rad, štednju i čestitost, ali isto tako dobro prilagođen modernom vremenu i novonastalim društvenim okolnostima. I danas istim žarom i posvećenošću prikupljamo sredstva i stipendiramo talentirane učenike i studente slabijih materijalnih mogućnosti, okupljamo slobodne i hrabre ljude i imamo veoma dobro razvijenu medijsko-informativnu djelatnost. Iako se izazovi novih društvenih okolnosti i situacija ponešto razlikuju od prijašnjih vremena, položaj Srba u Hrvatskoj u svojoj suštini ostaje isti: krajiška područja u kojima u značajnom broju žive i dalje su devastirana i privredno i kulturno zapuštena i nerazvijena, a asimilacija je često bijeg od nelagode i diskriminacije“, rekao je Lunić.

„U drugoj polovici 2000-ih Privrednik značajnije počinje djelovati upravo potaknut ovom nepodnošljivom društvenom klimom po Srbe u Hrvatskoj. Prvi broj ponovo pokrenutog istoimenog glasila izdan je krajem 2007., dok su prve stipendije podijeljene 2009. godine. Poslije toga Privrednik bilježi konstantan razvoj aktivnosti i stalno širi i poboljšava svoje djelovanje“, istaknuo je Nikola Lunić i predstavio najznačajnije rezultate, među kojima je veliki broj podeljenih stipendija, razgranata dobrotvorna i medijska delatnost, ali je ukazao i na probleme s povratom Privrednikove oduzete imovine.

„Privrednikov dom je dvokatnica koja se nalazi u samom centru Zagreba i koju je Privrednik kupio 1907. godine uz izdašnu financijsku pomoć Vladimira Matijevića. U Domu je bilo sjedište Privrednika do 1922. godine kada se centrala preseljava u Beograd i služio je za smještaj budućih pitomca neposredno prije nego što bi bili raspoređeni kod majstora na različite zanate i trgovinu. Tu su obavljani liječnički pregledi i utvrđivane njihove sklonosti i talenti. Danas Privrednik u Zagrebu djeluje u manjem dijelu ove zgrade plaćajući najamninu državi“, rekao je Lunić.

Naučni skup posvećen 125. godišnjici od osnivanja Privrednika otvorio je rektor Univerziteta u Beogradu Vladan Đokić, a obratili su se i predstavnik Srpske akademije nauka i umetnosti Stevan Pilipović, predsjednik Matice srpske Dragan Stanić i državni sekretar Ministarstva prosvjete, nauke i tehnološkog razvoja Srbije Marijana Dukić Mijatović.

Prvo izlaganje na naučnom skupu održao je prof. dr Miloš Кović na temu „Istorijske okolnosti s kraja 19. i početkom 20. veka u Austro-Ugarskoj monarhiji i položaj srpskog naroda“. Na temu „Pokretači ideje osnivanja SPD Fonda Privrednik – motivi i dostignuća“ govorio je dr Petar Кrestić. „Humanizam i obrazovanje u borbi protiv siromaštva“ naziv je predavanja prof. dr Vladimira Vuletića, a zatim je o zadužbinarstvu i dobročinstvu u Srba tokom tri veka govorio dr Radivoje Stojković. „Novi početak: reosnivanje Privrednika i njegov rad u novim društveno-istorijskim okolnostima“ bila je tema izlaganja prof. dr Jova Radića i Nikole Lunića, dok je o iskustvu Privrednikovih pitomaca govorio pomoćnik ministra prosvete u Vladi Republike Srbije prof. dr Bojan Tubić i pravni savetnik u Evropskom parlamentu Dušan Cvetanović.