Često se u masovnim medijima profil nekog pisca pokušava podići informacijom da je taj-i-taj, eto, bio, tobože, kandidat za Nobelovu nagradu. To često čak nije ni dezinformacija. Međutim, većini ljudi izmiče kontekst. Kandidatura za Nobelovu nagradu nije nikakva posebna čast, ni počast. Svaki pristojan univerzitet, svaki nacionalni PEN klub, svaki prethodni nobelovac ima pravo predložiti nekog autora za Nobelovu nagradu i sve se to zavodi u protokol. U tom kontekstu, postoje razni neostvareni potencijalni nobelovci čiji uticaj nije izišao iz lokalnog okvira ili tako izgleda kad prođu mnoge decenije i, što bi pjesnik rekao, godine se slegnu. Mi danas znamo ko su bili ljudi koji su za vrijeme Kraljevine Jugoslavije predlagani za Nobelovu nagradu za književnost, i to višestruko: jedna spisateljica je u pitanju i jedan pisac – Ivana Brlić–Mažuranić i Branislav Petronijević.
Petronijević je rođen 1875. u mjestu Sovljak kod Uba. On je, dakle, iz Uba ili – kako, sa izvjesnim razlogom insistiraju lokalci, „sa Uba“ (kao što i Fijumljani nisu „iz Rijeke“ nego su „sa Rijeke“). Djed budućeg pisca i filozofa bio je protojerej Petronije Jeremić, pa će po njemu ovaj ogranak porodice i dobiti prezime Petronijević. Njegov sin, Branislavov otac, bio je bogoslov. Sam Branislav nakon što maturira u valjevskoj gimnaziji odlazi u Beč da studira medicinu, ali tamo vrlo brzo prelazi na filozofiju. Nakon tri semestra u Beču, Petronijević prelazi u Lajpcig. Jedan od njegovih profesora tamo je Vilhelm Vundt koji se danas smatra jednim od očeva psihologije kao nauke. Neki od prvih Petronijevićevih radova spadaju u domen eksperimentalne psihologije. Takođe, njegova službena medicinska „podloga“ biće razlog da će se on i u budućnosti baviti, između ostalog, i prirodnim naukama.
U Beograd se vraća 1898. godine, gdje najprije biva profesor njemačkog u gimnaziji, a zatim je docent na Velikoj školi koja 1903. postaje univerzitet u Beogradu. U tim godinama uoči Prvog svjetskog rata piše svoje ključno djelo „Principi metafizike“, čije prvo izdanje izlazi u Hajdelbergu na njemačkom jeziku. Početkom rata biva raspoređen u pres-biro. Bio je čovjek od povjerenja Dragutina Dimitrijevića Apisa. Sa srpskom vojskom proći će 1915. albansku golgotu. Iz Grčke najprije odlazi u Rim, zatim u Pariz, da bi posljednje ratne mjesece proveo u Londonu, skupa sa Nikolom Pašićem, Jovanom Cvijićem, Jovanom i Pavlom Popovićem. On, nesuđeni nobelovac, u Londonu se sreo sa budućim nobelovcem, valjda i najslavnijim engleskim filozofom novijeg vremena Bertrandom Raselom. Prisjećajući se godinama kasnije tog susreta, Rasel je zapisao: „Čovek koji me je impresionirao, ne toliko svojom sposobnošću, koliko odlučnim uživljavanjem u filozofiju i u najtežim okolnostima, bio je jedini jugoslovenski filozof našeg vremena, koji se zvao Branislav Petronijević. Sreo sam ga samo jednom, 1917. Jedini jezik koji smo oboje znali bio je nemački i zato smo morali da ga koristimo, iako je to izazivalo da nas ljudi na ulicama gledaju sa sumnjom. Srbi su nedavno izvršili svoje herojsko povlačenje pred nemačkim osvajačima, i ja sam želeo da dobijem od njega izveštaj iz prve ruke o ovom povlačenju, ali on je samo želeo da izloži svoju doktrinu da je broj tačaka u prostoru konačan i da se može proceniti razmatranjima izvedenim iz teorije brojeva. (…) Uprkos svim mojim naporima, nisam mogao ništa dalje od njega da dobijem o bilo čemu tako trivijalnom kao što je Veliki rat. Divio sam se njegovoj sposobnosti intelektualnog odvajanja od nezgoda njegovog telesnog postojanja, u kome sam osećao da bi mu malo ko od drevnih stoika mogao da parira.“
Poslije rata, Petronijević se vratio na svoju staru profesorsku poziciju Univerziteta u Beogradu. U istoriji ovdašnjeg feminizma vrijedilo bi barem kao fusnotu zabilježiti da je bio mentor Kseniji Atanasijević. 1927. je penzionisan, ali je u cijelom međuratnom periodu bio doživljavan kao važan evropski i svjetski filozof. Otud višestruke nominacije za Nobelovu nagradu. U penziji je dosta bio angažovan u Kraljevskoj akademiji, a takođe je skupa sa Vladimirom Dvornikovićem i Justinom Popovićem osnivao Srpsko filozofsko društvo. Tokom okupacije održao je nekoliko predavanja na njemačkom jeziku. Poslije rata, već u poznim godinama, počeo je da piše poeziju. Umro je 1954. kao sedamdesetosmogodišnjak. Uskoro će se navršiti sedamdeset godina od njegove smrti. U tom smislu je vrlo indikativno da je njegovo djelo i dalje živo i prisutno. Relativno nedavno objavljena su njegova sabrana djela u izdanju Zavoda za udžbenike. U propratnom materijalu tog kompleta, između ostalog, stoji: „Branislav Brana Petronijević (1875-1954) kao najistaknutiji filozof u Srba, je najznačajnije uticao na profilisanje filozofskih orijentacija i struja, rasprava i sporova, i lično veoma doprineo znatnom porastu filozofskog života u našoj sredini. Kao izuzetno svestrana i obdarena ličnost, Petronijević je razvio veliku delatnost na popularizaciji nauke i filozofije, pišući brojne eseje i feljtone u stručnim ali i popularnim časopisima i novinama. (…) Strogi analitičar i u isti mah pesnički nežna duša, kao nacionalna veličina, ipak skončao u bedi i siromaštvu. (…) U Valjevu, gde je završio gimnaziju, proglašen je za najznačajniju ličnost tog kraja svih vremena.“ Ako ništa drugo, iz današnje perspektive, Branislav Petronijević je međunarodno najrelevantniji srpski filozof prve polovine dvadesetog vijeka.
