Pisci iz nekadašnje Krajine dali su velik doprinos razvoju i standardizaciji srpskog književnog jezika u prvoj polovini 19. vijeka, rečeno je na promociji knjige „U vrtlogu matice“ Miloša Okuke, održane 13. novembra u punoj dvorani biblioteke „Prosvjete“ u Zagrebu.
Na promociji su govorili urednik izdavaštva „Prosvjete“ Čedomir Višnjić, profesori Milorad Pupovac i Dušan Marinković, kao i predavačica Virna Karlić s Filozofskog fakulteta.
U uvodnoj riječi, Čedo Višnjić je podsjetio da je ovo treća Okukina knjiga koju izdaje “Prosvjeta”; prva se bavila srpskim dijalektima, odnosno ijekavskim dijalektom koji se koristi od Crne Gore i istočne Hercegovine do Žumberka, a druga djelom Save Mrkalja, jezičnog reformatora i pjesnika s početka 19. vijeka koji je bio preteča Vuka Karadžića.
– Ovo je pouzdana knjiga koja vas neće odvesti u krivom smjeru, odnosno u politizaciju i ideologizaciju, rekao je Milorad Pupovac, naglašavajući napore autora da dođe do što šire građe i što više izvora. Naglasio je da je to knjiga koju mogu koristiti istraživači i laici, ističući njenu važnost jer pokazuje tehniku procesa izgradnje književnog jezika Hrvata i Srba, dodavši da se o spomenutim piscima u lingvističkim knjigama u Hrvatskoj ne piše.
O značenju knjige govorio je i profesor Dušan Marinković, rekavši da govori s pozicije kraja procesa standardizacije. Virna Karlić podsjetila je da da su Srbi u 18. vijek ušli sa dva književno-jezička izraza, sa srpskoslovenskim i narodnim. Srpskoslovenski jezik je bio, praktično, okoštao i mrtav jezik, a narodni jezik nije bio toliko izgrađen da bi preuzeo sve funkcije u društvu koje ima jedan književni jezik i koje su namijenjene jednome civilizacijskom idiomu. U složenim društvenim i kulturnim okolnostima oko 1740. godine došlo je do prihvaćanja i ruskoslovenskog jezika. Rasprave koji jezik koristiti trajale su do 80-ih godina 19. vijeka, a knjiga se u tom smislu bavi stvaralačkim radom i jezičnim doprinosom 12 krajiških pisaca s prve polovine 19. vijeka, bilo da su bili za ili protiv Vukove reforme.
Nakon izlaganja uslijedila je rasprava u kojoj se moglo čuti da su izraz srpsko – hrvatski u označavanju jezika prvi upotrijebili Ljudevit Gaj 1832. i Jernej Kopitar 1836. Kao i da se izraz “jugoslovenski” spominje od 20-ih godina 19. vijeka u Srbiji.
Promociju su svojim ojkačama obogatili i članovi pododbora “Prosvjete” iz Vrginmosta. Ženska pjevačka grupa svojim je nastupom otvorila promociju i, po Višnjićevim riječima, otvorila prozor u vrijeme kojim se bavi knjiga, dok je muška pjevačka grupa zaključila promociju.
Slavist Miloš Okuka rođen je na Ilindan, 2. avgusta 1944. u Porijama kod Uloga u istočnoj Hercegovini. Bio je profesor Filozofskog fakulteta u Sarajevu, a od 1992. radi na univerzitetu u Minhenu. Objavio je više stotina naučnih i stručnih radova.
Izvor: SNV, autor: Nenad Jovanović
