Nastavljaju se optužbe Matice hrvatske da Srbija prisvaja hrvatske književnike, odnosno, dubrovačku književnost. Potpredsednik Matice Hrvatske, Mario Jareb, gostujući u jutarnjem programu HRT-a, nedavno je poručio da je dubrovačka književnost jedno od najvećih dostignuća hrvatske kulture kao i da je Dubrovnik uvek bio i jeste, kako je rekao, meta velikosrpskih pretenzija. Profesor Filološkog fakulteta, dr Slavko Petaković, gostujući na RTS-u govorio je o tome kako se dogodilo da priča o dubrovačkoj književnosti dospe u sferu politike.
U Srpskoj akademiji nauka i umetnosti, Univerzitetu u Beogradu, Matici srpskoj i drugim naučnim institucijama je utvrđeno, da je stara dubrovačka književnost jedinstvena pojava kod južnih Slovena koja ima svoje osobenosti i predstavlja veliko zajedničko dobro, piše u dopisu ministarstva.
„Sama sintagma dubrovačka književnost je višeznačna. Prvo, lokacijski upućuje na Dubrovnik, ali upućuje i na specifičan socio-kulturni i povesni kontekst. Dakle, dubrovačka književnost je istorijska kategorija koja se vezuje za vreme trajanja i postojanja Dubrovačke Republike. Dakle, Dubrovačka Republika je nestala sa mape Evrope na pragu 19. veka. Podanici, žitelji Dubrovačke Republike su se izjašnjavali u nacionalnom smislu, ako to možemo da kažemo, kao Dubrovčani. Nije postojalo izjašnjavanje po modernom modelu nacije. Drugo, svoj jezik su nazivali, dubrovački, naški, slovenski, ilirski. Ali to ilirski nema veze sa Ilirskim pokretom koji je tekovina 19. veka. Taj jezik Andrić naziva, na jednom mestu kaže da je to jezik koji je priticao iz Bosne i Hercegovine, glačajući se i ulivajući se u Župu dubrovačku. Zatim, kada govorimo o tom kontekstu, on je poseban i ne može se primeniti situacija savremenog doba, ni istorijska, ni politička, ni socio-kulturna na prošlost, jer bi to dovelo do deformisanja predstave o prošlosti“, rekao je Petaković.
Kakvi su odnosi između Dubrovnika i Srbije profesor Petaković ilustrovao je primerom. „U jednom pismu Kozimu Medičiju, Marin Držić, jedan od najpoznatijih pesnika i pisaca Dubrovnika, kaže ovako za Mehmed pašu Sokolovića: ‘Čovek naše krvi i našeg jezika’. Zasigurno da Marin Držić nije verovao da je Mehmed paša Sokolović Turčin, pa da se identifikuje po toj liniji“, istaknuo je Petaković.
On je u razgovoru za RTS podsetio i da je Dubrovnik možda i najveća riznica građe za proučavanje istorije srednjovekovne Srbije koja se nalazi u Dubrovačkom arhivu. Nema nijednog istoričara u Srbiji koji se bavio srednjim vekom koji nije u Dubrovačkom arhivu nalazio građu, ili na osnovu te građe proučavao odnose između Dubrovnika i Srbije.
„Dubrovčani su na primer despota Đurđa Brankovića oslovljavali sa ‘Naš jedinstveni prijatelj i zaštitnik. I ovo paradigmatično oslikava kakav je odnos između Dubrovnika i Srbije“, istaknuo je.
Srpska nauka o književnosti, srpska filologija, temelji svoj odnos prema dubrovačkom nasleđu na identifikaciji na jezičkom planu. Taj jezik je štokavski, istočnohercegovački, ijekavski, a to je onaj jezik koji je Vuk Karadžić položio u temelje srpskog književnog jezika. Vuk je smatrao, u skladu sa dominantnom naučnom paradigmom evropske filologije, da je integrativni činilac u jednom nacionalnom korpusu, jezik i kultura. Dali su mu za pravo filolozi evropskog okvira – Šafarik, Kopitar, Miklošič i tako dalje.
„Zato možemo reći da je dubrovačka književnost srpska bar koliko i hrvatska. To je formulacija koju je upotrebio Pavle Popović i ona je u osnovi pogleda srpske raguzološke škole“, naglasio je Petaković.
Dubrovačka književnost se na isti način vrednuje, klasifikuje i proučava na Univerzitetu u Beogradu više od stotinu godina. Na pitanje da li može danas da se objasni koliko je ona značajna, ne samo za književnost, nego i za kulturu Srbije, profesor Petaković je podsetio da se pre nekoliko godina pojavila knjiga Dubrovačka književnost u srpskoj istoriji i književnosti. Jedna grupa naučnika koja je bila okupljena oko tog pregnuća, identifikovala je preko 462 naučnika, istoričara, književnika, istoričara književnosti, istoričara jezika, novinara i tako dalje. Dakle, preko 462 jedinice su posvećene onima koji su proučavali opštu i kulturnu istoriju i književnost starog Dubrovnika.
„Dubrovačke teme, da ih tako nazovemo, javljaju se u delima Andrića, Selimovića, Ljubomira Simovića, Jovana Dučića, Ivana V. Lalića, zatim Milorada Pavića, nedavno preminulog književnika Radovana Belog Markovića. Dakle, dubrovačke teme su i te kako prisutne, i te kako žive“, istaknuo je Petaković.
On je takođe podsetio da dubrovačka književnost ima duboku i svetlu tradiciju proučavanja na Univerzitetu u Beogradu čije je središte Filološki fakultet, to jest Katedra za srpsku književnost sa južnoslovenskim književnostima. Istaknuo je još dve institucije, a to su Matica srpska i, pre svega, Srpska akademija nauka i umetnosti. Pet profesora koji su predavali na Univerzitetu u Beogradu i najuža struka im je bila dubrovačka književnost – Pavle Povović, Petar Kolendić, Dragoljub Pavlović, Miroslav Pantić i Zlata Bojović – svi su postali akademici Srpske kraljevske akademije, odnosno SANU. Po rečima profesora petakovića, to govori o visini naučne kompetencije sa kojom se proučava ova oblast.
Na pitanje na koji način bi mogle da se razreše nedoumice koje postoje u regionu i može li nauka da nadglasa politiku, Petaković nema dileme.
„Što se tiče srpske filologije, nedoumice ne postoje. Tu su stvari postavljene na svoje mesto pre 200 godina, u vreme Vuka Karadžića, a kasnije je taj temelj razrađivan razvojem naučne metodologije. Odnos politike i nauke je vrlo osetljivo pitanje. Pratio sam ovih dana, kao i deo zainteresovane javnosti, izjave koje dolaze iz Hrvatske. Zajednički imenitelj svih tih izjava bi se mogao svesti na to da ovo nije filološko pitanje, već da je političko, koje predstavlja neku manifestaciju velikosrpskog nacionalizma i želje za teritorijama Dubrovnika i okoline. Moram da naglasim da ne govorim u skladu ni sa jednom političkom platformom, govorim na temelju zaleđa nauke. Čini mi se da to izmeštanje u sferu politike ima za cilj da se odvoji to političko, što može biti promenljivo, da se odvoji od naučnog stanovišta“, rekao je Petaković.
„Te polemike traju već 200 godina i nisu promenile naše stanovište, zato bih rekao da naučni temelj potvrđuje viđenje srpske kulturne baštine, koji podrazumeva i određeni odnos prema dubrovačkom nasleđu“, zaključio je.
