Mnoge velike glumice igrale su glavnu rolu u svima poznatoj Nušićevoj komediji „Gospođa ministarka“, ali nijedna tako briljantno kao – Žanka Stokić. U prvoj polovini 20. vijeka Žanka Stokić je bila najslavnija srpska glumica, koja je bila jednako voljena među publikom i u karakternim ulogama u klasičnim dramama, kao i u smiješnim rolama u bulevarskim komedijama. Voljeli su je baš svi, čak i oni koji nikada nisu kročili u pozorište. Rođena je u Velikom Gradištu 1887. godine i krenula je u život negdje 1901. sa socijalnog dna: prala je veš glumcima u jednoj putujućoj pozorišnoj trupi, s kojom je pobjegla od muža za kojeg je prisilno bila udana još kao maloljetna djevojka. Na pozorišnoj sceni prvi put se pojavila 1902. u predstavi „Bračne noći“, a pet godina kasnije u Varaždinu odigrala je i prvu dramsku ulogu u komadu „Nada“. Godine 1907. prešla je u kazalište u Osijeku, gdje je njen talenat zapazio čuveni zagrebački redatelj i teatrolog Branko Gavela. Prekretnica u njenoj karijeri bio je prelazak u Narodno pozorište u Beogradu, kada postaje sveopća miljenica kazališne publike. Nizale su se velike uloge i uspjeh za uspjehom, a kada nije bila na pozornici, vrijeme je boemski provodila u skadarlijskoj kafani „Dva jelena“. Trijumf njene karijere bila je premijera „Gospođe ministarke“ u režiji Vitomira Bogića 25. maja 1929. godine. Predstava je do 1941. izvedena više od 200 puta, gostujući u Beču, Varšavi, Pragu, Budimpešti, Sofiji, Krakovu… Mnogi pozorišni poslenici vjeruju da je Nušić pišući ovu komediju mislio baš na Žanku Stokić. „Draga Žanka, Vi i ja danas imamo malu, intimnu svetkovinu. Mogu događaji menjati režime, mogu se krize zavitlavati i obarati kabinete; Vas se kriza ne može dotaći, Vi ostajete ministarka, jedina ministarka, uvek ministarka“, napisao je Branislav Nušić Žanki Stokić povodom stotog izvođenja „Gospođe ministarke“.
Žanka Stokić je živjela u kući na Topčiderskom brdu, u kojoj je u jednom trenutku udomila Magdu Petrić, sirotu ženu iz međimurskog sela Preloga, koja joj je postala kućna pomoćnica, kao i njenog slijepog muža Franju i njihovu malodobnu kćer. List Politika od 3. marta 1940. godine u tekstu pod naslovom „Tužna igra sa srećnim završetkom pod krovom gđe Žanke Stokić“ piše kako je Žanka tom slijepom Franji Petriću platila operaciju očiju, koju je obavio dr. Zdravko Nižetić na Očnoj klinici u Beogradu. Operacija je uspjela. „Cela ova međimurska seljačka porodica blista od sreće jer Franja Petrić će nakon 16 godina moći da vidi svoju Magdu i svoju devojčicu, zahvaljujući Žanki Stokić“, pisala je Politika.
Ali, tragedija je čekala iza ugla.
Tokom njemačke okupacije Žanka Stokić je učestvovala u estradnim beogradskim pozorištima „Veseljaci“ i „Centrala za humor“ i poslije dolaska komunista na vlast uhapšena je pod optužbom da je „kulturno i umetnički sarađivala s okupatorom i domaćim izdajnicima, stavljajući u službu svoje umetničke sposobnosti i svoj veliki glumački renome“. Među glumačkim svijetom se kasnije spekuliralo da ju je „cinkario“ jedan mlađi, manje talentirani kolega blizak poslijeratnim vlastima. Osuđena je na osam godina gubitka nacionalne časti i na društveno koristan rad – mjesecima je po Beogradu čistila ulice.
Da li je Žanka Stokić bila pravedno osuđena?
Glumica Svetlana Ceca Bojković koja je igrala ulogu Žanke Stokić u TV drami „Smrt gospođe ministarke“, o sudbini slavne glumice kaže slijedeće: „Ne mislim da je Žanka bila izdajica, nego očigledno žrtva svog vremena. Ne treba zameriti onima koji su glumili po beogradskim pozorištima za vreme rata, iako je bilo i onih koji nisu hteli da igraju, kao na primer velika glumica Ljubinka Bobić, što takođe razumem. Ljudi su morali da rade svoj posao i za vreme rata: pekari su pekli hleb, šusteri su opravljali cipele, a glumci su glumili po pozorištima. Žanka Stokić je igrala u pozorištu za naš narod, a ne za Nemce, koji nisu razumeli srpski jezik. To je velika razlika. Ona nije nikog otkucala, niko zbog nje nije izgubio život i to su uglavnom bili razlozi kojima sam je pokušala da opravdam kada sam igrala tu ulogu.“
Poslije Žankine molbe za pomilovanje i dopuštenje da se vrati umjetničkom životu da ne bi živjela od tuđe milostinje, tadašnji ministar pravosuđa Srbije Dušan Bratić predložio je da joj se kazna smanji, ali glumica je već bila teško bolesna od zapuštenog dijabetesa. Vijest da joj je „sve oprošteno“ donio joj je u proljeće 1947. godine drugi veliki glumac, Milivoje Živanović, a potom je od redatelja Bojana Stupice saznala da je od nadležnih vlasti dobio suglasnost da je može angažirati u tek osnovanom Jugoslovenskom dramskom pozorištu. Tri dana kasnije Žanka Stokić je preminula. Prema vlastitoj želji na Topčidersko groblje odvezena je u volovskim kolima dok je, kako svjedoče očevici, policija konjima i palicama rastjerivala hiljade Beograđana koji su klečali, posipali put cvijećem i plakali. Spomenik joj tada nije podignula ni država, ni grad, ni pozorišna zajednica, nego služavka Magda iz Međimurja s natpisom koji i danas stoji: „Svojoj plemenitoj gazdarici Žanki“.
