Etnomuzikolog, pjevač i pojac Srđan Asanović neobična je pojava na muzičkoj sceni Srbije i Balkana. Dok većina muzičara koji se bave narodnim i folklornim muzičkim naslijeđem stremi osuvremenjivanju zvuka i miješanju narodnih pjesama s drugim žanrovima, Asanović ide u suprotnom smjeru – ka pokušaju ponovnog stvaranja zvuka kakav znamo još jedino s arhivskih snimki. Kao pripadnik stila koji bi se mogao nazvati “muzičkim autohtonizmom”, ovaj umjetnik na fascinantan način uspijeva postići zvuk i timbar klasičnih narodnih pjevača i to, što je poseban kuriozum, naročito izvođačica, koji su snimali za radio-stanice tridesetih godina i prvih decenija poslije Drugog svjetskog rata.
Kako mlad čovjek odluči da se bavi davno stvorenim narodnim muzičkim blagom i stvaralaštvom? U čemu je bila privlačnost?
Otkako sam svestan sebe imao sam istinsku potrebu da preko tela i glasnih žica postvarujem zvuk. U sedmom razredu dobili smo novu nastavnicu muzičke kulture – ušla je u učionicu, izgovorila svoje ime, a potom, na iznenađenje svih nas, zapevala izvornu pesmu iz Crne Gore: “Sve ptičice zapjevale”. Kad sam čuo lepotu glasa profesorice i interpretaciju, moje se telo ispunilo svojevrsnom vantelesnom energetskom toplinom i izvorna pesma je postala sastavni deo mene. Dakle, nisam ja otkrio srpske izvorne pesme, već su one otkrile mene i pokazale mi “put od hiljadu milja”.
Rođeni ste u doba kad je čak i rock-kultura već postajala zastarjela. Kako se odatle stigne do stila Ksenije Cicvarić i narodnih pjevača iz predtelevizijskog doba, iz vremena radio-aparata?
Moji prvi učitelji imali su izuzetnu kolekciju snimaka izvornih pesama iz svih krajeva Balkana. Videvši moju već tada potpunu opčinjenost izvornom muzikom, posuđivali su mi taj dragocen muzički materijal. Među time i jednu kasetu na kojoj je bila slika nadasve otmene žene, a na omotu je pisalo: Ksenija Cicvarić. Naravno, tada mi to ime nije značilo ništa. Ali njeno pevanje i uopšte pesme iz Podgorice toliko su mi se dopale da sam već za nedelju dana sve Ksenijine pesme znao napamet. Lakoća s kojom ukrašava melodiju koja je zapravo izuzetno složena i teška za interpretaciju, prefinjen način na koji se poigrava tonovima, umerenost bez preterivanja u ornamentaciji, sve me je to fasciniralo. Ljubav nikada nije prestala.
Neke pjesme su (pre)dugo bile potpuno zaboravljene i narodu nepoznate. Danas se vraćaju, pogotovo pjesme s Kosova kao što je “Gusta mi magla padnala”, pjevaju ih i slušaju mladi ljudi sa strašću. Kako to tumačite?
Kao njihovu potrebu za samospoznajom na putu traganja za sopstvenim identitetom, a kroz drevnu muzičku matricu regiona kojem po rođenju pripadaju. Najbolji način da mladi ljudi spoznaju sebe jeste upoznavanje sopstvenog muzičkog folklora jer je u njemu na najlepši način sublimirana istorija i kultura svakog naroda. Svetlana Stević Vukosavljević, interpretatorka srpskih tradicionalnih pesama iz oblasti Homolje u istočnoj Srbiji, pričala mi je kako Srbi u Homolju kada izvode pesmu ne kažu “pevam” već – “pupevam”. Pupevanje je, po mom mišljenju, najprecizniji termin kojim se objašnjava smisao pevanja, a samim tim i pronalaženja sopstvenog identiteta.
Narodna muzika nije marila za političke granice, napjevi su se širili drugim zakonitostima. Kakve su veze i sličnosti, ako ih ima, muzike Srbije s muzikom ovoga naroda u Dalmaciji, Krajini i uopće zapadnim krajevima?
To je tačno – muzika ne poznaje granice. Na melodijskom i tekstualnom planu razlike su minimalne. Muzika Srba u zapadnim krajevima ima veća odstupanja u takozvanom netemperovanom sistemu pri izgradnji melodijskih obrazaca pesama – jednostavnije rečeno, zvuči sirovije i bremenitija je disonantnim tonskim strukturama. To je posledica samog odnosa među tonovima koji zapravo oslikavaju reljef kraja iz kojeg potiču pesme nastale u tom podneblju.
Čini se da inzistirate na autentičnosti, ako tako nešto postoji, na nečem što bi se moglo nazvati “muzičkim autohtonizmom”. U takozvanom etno-pravcu danas vladaju spojevi s džezom i suvremenim klasičnim stilovima – šta mislite o tom miješanju?
Mešanje neminovno vodi u veoma rizičan i čak ću se usuditi da kažem i degradirajući sistem globalizacije muzičkog folklora i eliminaciju upravo onih njegovih najznačajnijih, prefinjenih karakteristika koje ga čine neponovljivim i različitim od bilo kojeg drugog muzičkog folklora neke etničke zajednice. Jedina, po mom mišljenju, pozitivna strana kombinovanja različitih muzičkih žanrova s tradicionalnim pesmama jeste popularizacija izvornog muzičkog narodnog stvaralaštva. Tako se privlači veći broj slušalaca, od kojih se mnogi kasnije upoznavanjem s tradicionalnim pevanjem mogu opredeliti za povratak ovim pesmama u njihovom osnovnom obliku.
Kakav je život etnomuzikologa, čovjeka najvišeg obrazovanja u muzici, danas u Srbiji?
Iskreno, veoma težak i često bez podrške zvaničnih institucija kulture. Prepušteni smo uglavnom sopstvenim inicijativama, od samog terenskog istraživanja, nabavljanja stručne literature, do studijskog snimanja albuma, štampanja i objavljivanja naučnih radova i publikacija, organizovanja koncerata. U većem delu ili u potpunosti sve sami finansiramo, vođeni ljubavlju prema izvornom muzičkom stvaralaštvu. Međutim, sama činjenica da u ovakvim oskudnim uslovima i dalje opstajemo čini nas duhovno snažnijima. Naposletku, reakcije koje dobijamo od poštovalaca našeg rada čine nas istinski srećnim bićima, što se novcem nikada ne može nadomestiti. Istrajni smo i odlučni da istrajemo do kraja, znajući kakvo velelepno blago ostavljamo s ljubavlju budućim generacijama.
