Jedan od najznačajnijih srpskih pjesnika iz doba romantizma, Branko Radičević, svoje prve pjesme napisao je kao đak gimnazije u Sremskim Karlovcima. Premda rođen u Slavonskom Brodu, bio je toliko oduševljen tom gimnazijom, da je u tom kraju poželio da na kraju života bude i sahranjen. I učitelj Petra Petrovića Njegoša, Sima Milutinović Sarajlija, također pjesnik o kojem je pisao Goethe, bio je đak gimnazije u Sremskim Karlovcima. Tu gimnaziju pohađao je i patrijarh Srpske pravoslavne crkve Josif Rajačić, komediograf Jovan Sterija Popović, povjesničar umjetnosti Dejan Medaković, renomirana kazališna redateljica Vida Ognjenović i mnoge druge ličnosti od značaja i ugleda. Zašto je sve to važno? Zato što se radi o najstarijoj i najcjenjenijoj srpskoj gimnaziji, koja je osnovana 1791. godine i koja predstavlja važnu točku na mapi starije i novije kulturne povijesti ne samo ravničarskih Srba.
Preteča gimnazije u Sremskim Karlovcima, pet decenija ranije, bila je rusko-slovenska škola, koja je izrasla na želji da se osnuje „srpska narodna škola“, te uz odobrenje bečkog dvora i uz pomoć ruskog cara. Pored obrazovanja, u toj školi nastaje i prvo kazalište tzv. školsko pozorište. Nastavnici su đacima prenosili literarno, scenografsko i kostimografsko umijeće, a učenici su kroz teatar učili historiju i kalili se kao izvođači ili dramski koautori. Iz ovako širokog pristupa rađala se i srpska književnost toga vremena. Ili kako piše na službenoj stranici današnje sremsko-karlovačke gimnazije: „S profesorom Emanuilom Kozačinskim i njegovom ‘Traedokomedijom’, i sa gimnazistima, u Sremskim Karlovcima, 1734. godine, započinje u Srba novija dramska književnost i novije njihovo pozorište.“
Sremsko-karlovačka gimnazija počela je s radom početkom novembra 1791. godine kao „gimnazija u Srba“, s oficijelnim nazivom Ilirska gimnazija. Osnovali su je mitropolit Stevan Stratimirović i ugledni trgovac Dimitrije Anastasijević Sabov. U početku je gimnazija imala šest razreda: četiri niža („gramatika“) i dva viša („humaniora“). Nastavni jezik je bio latinski, a podučavali su se historija, njemački jezik, zemljopis, prirodne znanosti, rimske starine, fizika, logika i moralka. Prvi direktori gimnazije bili su Slovaci, Johan Gros i Pavel Magda i u prvih sto godina gimnazije kroz njene učionice, prošlo je više od 18.000 učenika.
Kada je 1890. godine sagrađena zgrada gimnazije u obliku u kojem postoji danas, kao dar braće Germana i Stevana Anđelića, smatrana je najreprezentativnijom građevinom u Vojvodini. Bila je to impozantna građevina u srpsko-bizantijskom stilu, s bogato ukrašenim glavnim ulazom. Među njenim zidovima bila je vrijedna biblioteka od 20 hiljada knjiga, značajna za historiju Srba u Mađarskoj, kao i najstarija herbarijska zbirka na Balkanu. Jedna od najvrednijih knjiga ove biblioteke je fototipsko izdanje „Miroslavljevog jevanđelja“, koje je gimnaziji poklonio tadašnji kralj Aleksandar Obrenović.
Od 1907. godine nastavu u gimnaziji mogle su da prate i djevojke. U početku, samo one koje su živjele u Sremskim Karlovcima, da bi uvijek mogle biti pod kontrolom svojih roditelja. Potom su učenice počele pristizati u Sremske Karlovce na školovanje i iz svih drugih krajeva. Od 1921. godine gimnazija postaje državna realna srednjoškolska prosvjetna ustanova. U današnje vrijeme, već 30 godina gimnazija u Sremskim Karlovcima je filološka gimnazija u kojoj se pored klasičnih evropskih jezika uči i japanski, kineski i norveški jezik. Ona trenutno ima oko 500 đaka, koji svake godine sudjeluju i na Književnoj olimpijadi, koja bi trebala podsjećati na humanistički smjer ove gimnazije, a uspjeh učenika na ovom takmičenju omogućuje im oslobađanje od mature i lakši upis na fakultete filološkog smjera.
Ove godine gimnazija u Sremskim Karlovcima slavi 230 godina, a Branko Radičević s početka ove priče pronašao je svoj mir kada su njegovi posmrtni ostaci prenijeti iz Beča 1885. godine. „Istorija Karlovačke gimnazije predstavlja bitan i častan deo srpske kulturne istorije. Ona je jedna od najuspešnijih kovnica moderne srpske kulture“, kaže bivši učenik i profesor Karlovačke gimnazije, historičar Nikola Radojčić.
