Lik Nikole Tesle, njegov naučni rad i humanističke ideje inspirisali su godinama unazad brojne stvaraoce u najraznovrsnijim segmentima umetnosti i društva. Ipak, njegov život i on kao ličnost i dalje su neiscrpna riznica različitih čitanja. Zato svaki nov pokušaj da se neko umetničko delo “osloni” na Teslu izaziva pažnju i interesovanje. Tako je bilo i na letnjoj pozornici ovogodišnjeg pozorišnog festivala Teatrijum u Beogradu, gde je dvorište Kapetan Mišinog zdanja bilo premalo da primi sve zainteresovane gledaoce. Odgovornost i čast da se upusti u dijalog sa Nikolom Teslom i vremenom u kom je živeo na sebe je preuzeo Miroslav Benka, nagrađivani reditelj i svestrani umetnik, koji je ovaj komad režirao i napisao za njega tekst. Predstava “Tesla, svetlopis u vremenu” bavi se, kako stoji u najavi, “preispitivanjem Teslinog lika i dela, kao i vremena i okolnosti u kojima je stvarao i čime nas je zadužio”. Baš kao i kod postavljanja klasika na scenu, koji uz veštu rediteljsku palicu mogu uvek da iznedre neku novu dimenziju, Tesla Miroslava Benke, iako se oslanja na već poznate detalje iz biografije velikog inovatora, sklapa ih na pozornici u jedinstven mozaik i skladnu, autentičnu celinu koja uspešno komunicira s publikom. U Benkinom čitanju dominiraju jaka Teslina veza sa majkom Đukom i s druge strane “rivalstvo” sa Tomasom Edisonom, odnosno sputavanje i omalovažavanje koje je Tesla doživljavao od njega i njegovih pristalica. Međutim, te dve najizraženije linije, iako obe s potencijalom da skliznu u patetiku, s pravom merom dočaravaju kompleksnost svih prilika i odnosa koji su Teslu oblikovali kao ličnost ili koji su bezuspešno pokušavali da snagu njegovog karaktera poljuljaju.

Radnja predstave odvija se u Teslinoj rodnoj Lici, u porodičnoj, svešteničkoj kući njegovih roditelja, čija je ljubav u svojoj svedenosti “prostog” sveta još veličanstvenija. Zatim u Njujorku, na Long Ajlendu, kao i u Teslinim snovima. Različita razdoblja Teslinog života prepliću se i preklapaju, u skladu sa idejnom niti Tesline preokupacije i rediteljske vizure. Reditelj je pokušao da dramaturški poveže tri tačke Teslinog života – detinjstvo u Lici, period zrelog i najproduktivnijeg, ali i najizazovnijeg doba, kao i duboku starost. Predstava se dotiče surovosti kapitalističkog poretka oličene u Tomasu Edisonu i biznismenima okupljenima oko njega, koja stoji u kontrastu sa silama prirode, skromnosti i duhovnosti kojom je okružen Tesla kao dečak. Čitav komad u velikoj meri počiva na nenametljivom kontrastiranju. Od samog početka predstave, kada glumci iznose mrtvački sanduk umotan u američku zastavu, i to neposredno nakon što su gledaoci (barem oni koji to žele) uzeli od glumaca na ulazu sveće i zapalili ih za pokoj duše Nikole Tesle. Boje američke zastave kao da ih prenu iz romantizirane predstave o “našem najvećem naučniku” i podsete na licemerje prisvajanja nekoga ko je sve svoje najveće ideje realizovao negde daleko od mesta gde ga smatraju “svojim”. Međutim, malo kasnije se vrlo suptilnim dramskim postupcima reditelj vraća dečaku koji je “poželeo da preskoči okean”, njegovom odrastanju u Lici i temeljima koje je upravo tu dobio da bi kasnije jedino na njima mogao izgraditi sopstvenu imperiju uma i duha. Gledajući dečaka razigrane mašte i oduševljenja prirodom i naukom i s druge strane realizovanog inovatora razočaranog savremenim američkim društvom lišenim vrednosti kakve poznaje, gledalac se pronalazi upravo između tih suprotnosti. Gledaoci su i fizički smešteni “između”, jer je pozornica postavljena kao pista koja zalazi u gledalište i kojom se, po potrebi, glumci kreću. Lika i Amerika, mladost i starost, tradicionalno i moderno, duhovnost i površnost, skromnost svešteničkog doma i razvrat američkih biznismena… Sve se to slilo u jednu tačku, u jedan veličanstveni um i duh, koji nije pomirio, ni objedinio suprotnosti, već svedoči njihovom paralelnom postojanju i traži svoj sopstveni put između njih.

Predstava je građena kao svojevrsni oratorijum, u njoj pored protagonista preuzetih iz Tesline biografije, važnu ulogu imaju i – hor ličkih seljaka i hor američkih biznismena. Songove za njih su radili Miroslav Benka i Svetlana Spajić, čiji je autentični izraz dao snažan pečat čitavom komadu. Oba hora imaju rezonersku ulogu, što dramaturški podržava osnovne rediteljske postupke i podcrtava sliku dva nepomirljiva sveta i jednog čoveka između njih.

Dramaturg predstave je Andrea Poljak, scenograf Boris Maksimović, a kostimograf Nevena Milovanović. Teslu u različitim periodima njegovog života u predstavi tumače Marko Jakšić (Rastko Milutinović) kao sedmogodišnjak, Milan Nikitović kao 44-godišnji naučnik, a 86-godišnjeg genija na samrti igra Dragoslav Ilić Ilke. Tesline roditelje uverljivo i dojmljivo igraju Hadži Nenad Maričić i Vesna Stanković, a u glumačkoj podeli je i Nenad Ćirić kao Tomas Alva Edison, kao i veliki glumački ansambl.

Predstava “Tesla, svetlopis u vremenu” predstavlja prvi deo svojevrsnog dramskog triptiha o životu i delu trojice velikana, rodoljuba i suvremenika: Nikole Tesle, Milutina Milankovića i Mihajla Pupina, koje uz sve ostalo veže snaga misli i snaga njihovih dela, ali i jedinstven put kojim su sva trojica krenula iz malih sredina – Smiljana u Lici, Dalja u Slavoniji i Idvora u Banatu. Ovaj triptih, čija druga dva dela tek treba da budu postavljena na scenu, u mnogo čemu zaziva i savremeni trenutak i “vrednosti” na kojima počiva savremeno društvo.