Komesarijat za izbjeglice je posebna organizacija koja je osnovana 1992. godine, a na predlog Udruženja Srba iz Hrvatske. Zakonom o izbjeglicama i kao organ državne uprave Komesarijat za izbeglice obavlјa stručne poslove od interesa za Republiku Srbiju i sa njima povezane izvršne poslove, a u skladu sa Zakonom o izbjeglicama i Zakonom o državnoj upravi.

Građanski rat u SFRJ počeo je 1991. godine. Prve izbjeglice stigle su u Srbiju u jesen 1990. godine prvenstveno iz gradskih sredina u Hrvatskoj. Prvi veliki egzodus dolazi u zimu 1991. na 1992. godinu sa područja Zapadne Slavonije. Potreba je inicirala da se prvi štabovi za prihvat i zbrinjavanje izbjeglica osnivaju još u lјeto 1991. godine.

Važno je reći da je u tom periodu u Republici Srbiji koja je tada bila pod sankcijama Savjeta bezbjednosti UN, jedna četvrtina ukupnog stanovništva živjela ispod granice siromaštva.

Na samom početku bilo je 50 hilјada lјudi u Srbiji, od čega 900 iz Slovenije, 7.800 iz BiH i 36.000 iz Hrvatske, mahom zapadna i istočna Slavonija i područja Hrvatske koja nisu bila zahvaćena u to vrijeme raznim sukobima. Početkom ratnih sukoba na teritoriji BiH situacija se dramatično mjenja, i raste broj izbjeglica. Bilo je dana kada je u Srbiju stizalo između 1.000 i 1.500 lica, tako da krajem 1992. godine na ovim prostorima prema podacima UNHCR boravi blizu 200.000 lica.

Normalno je da je od 1992. do 1998. godine taj broj u stalnom porastu i interesantan je podatak da je na popisu izbjeglica koji je proveden 1996. godine, koji su uradili Komesarijat za izbjeglice i UNHCR zajedno, imali tri opštine koje su imale više izbjeglog nego domicilnog stanovništva, to su opštine Stara Pazova, Inđija i Šid, a te opštine danas više ne spadaju u red nerazvijenih opština. Razlog je mogao biti što su ti lјudi koji su dolazili donosili i nekakva finansijska sredstva koja su puštali u finansijske tokove, a da o demografskoj slici koja se značajno mjenjala, ne treba ni govoriti.

Prema popisu iz 1996. godine – djece bez oba roditelјa iz izbjegličke populacije bilo je 653, djece bez jednog roditelјa 6.676, ukupno djece bez jednog ili oba roditelјa 7.330 i ukupno djece izbjeglica starosti do 18 godina 143.278.

Samo do prve polovine 1996. godine bilo je 537.940 lica iz Hrvatske, BiH i ostalih republika. Godine 1998. ukupan broj izbjeglica i ratom ugroženih lica na teritoriji Republike Srbije kretao se oko 650.000, ili 10% od ukupnog stanovništva tadašnje Republike Srbije.

Na Svjetski dan izbjeglica, 20. jun 2017. godine u Srbiji je bilo 27.945 lica sa izbegličkim statusom. Od tog broja 19.171 izbjeglica je iz Republike Hrvatske, a 8.774 iz Bosne i Hercegovine. Podsećanja radi, 618.000 lјudi dobilo je izbeglički status u Republici Srbiji usled ratova od 1991. do 1995. (266.000 iz BiH i 330.000 iz Hrvatske).

Broj izbeglica i bivših izbeglica u stanju potrebe daleko je veći, a njihovu sudbinu dijeli i više od 203.000 interno raselјenih sa Kosova i Metohije, kao i 18.000 lica koja su raselјena unutar teritorije Kosova i Metohije.

Osim prema hilјadama izbeglica i interno raselјenih, Republika Srbija je pokazala humanost i poštovanje međunarodnih standarda i prema više od milion migranata iz Azije i Afrike koji su prešli peko teritorije Republike Srbije, kao i prema oko 6.000 njih koji su trenutno smješteni u prihvatnim i centrima za azil.

U proteklih 20 godina Vlada Republike Srbije kontinuirano radi na rješavanju problema lica koja su morala da napuste svoje domove tokom sukoba na prostoru bivše Jugoslavije. I pored svih uloženih napora i značajnih finansijskih sredstava iz budžeta Republike Srbije i od donatora, izbjegličko pitanje na ovim prostorima i dalјe nije zatvoreno. Ostvareni su veliki pomaci, prvenstveno u rješavanju egzistencijalnih pitanja ove populacije i dinamici obezbjeđivanja trajnih stambenih rješenja. Do sada je značajan broj izbegličkih porodica ostvario trajno rješenje i dobio pomoć u ekonomskom osnaživanju.

U Republici Srbiji za proces trajne integracije izbjeglica nadležna je Komisija za koordinaciju procesa trajne integracije izbeglica u skladu sa Nacionalnom strategijom za rješavanje pitanja izbeglica i interno raselјenih za period od 2015. do 2020. Uz Komesarijat za izbjeglice i migracije, koji je vodeća institucija u ovoj oblasti, Komisiju, na čijem čelu je ministar spolјnih poslova i prvi potpredsednik Vlade Ivica Dačić, čine i predstavnici ministarstava nadležnih za spolјne poslove, finansije, lokalnu samoupravu, stanovanje i socijalna pitanja, kao i Kancelarije za evropske integracije. Svi nadležne institucije su aktivno uklјučene u sprovođenje Regionalnog stamebnog programa.

U periodu od 2008. do 2016. godine, iz budžetskih sredstava Republike Srbije, omogućeno je da se u 171 jedinici lokalne samouprave, uklјučujući i opštine na Kosovu i Metohiji, stambeno zbrine više od 5.700 porodica izbjeglica i interno raselјenih lica i to dodjelom 4.828 paketa građevinskog materijala i 947 seoskih kuća sa okućnicom. Takođe, ovim sredstvima omogućeno je da se ekonomski osnaži više od 4.700 porodica izbjeglica i interno raselјenih lica.

Veliki broj stambenih rješenja biće obezbjeđen i zahvalјujući Regionalnom stambenom programu (RSP), zajedničkom višegodišnjem programu koji se finansira donatorskim sredstvima, a ima za cilј da stambeno zbrine najugroženije izbjegličke porodice u Srbiji, Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Crnoj Gori.

U okviru RSP-a do sada je za Republiku Srbiju obezbjeđeno više od 100 miliona evra koji su namjenjeni za rješavanje stambenih potreba za skoro 5.000 izbjegličkih porodica. Obezbjeđenim sredstvima omogućena je dodjela četiri modela stambenih rešenja: 1.958 stanova, 1.620 paketa građevinskog materijala, 968 seoskih kuća sa okućnicom i 351 montažna kuća.

Procjenjuje se da je oko 7.000 izbjegličkih porodica i dalјe u potrebi za trajnim stambenim rješenjem. Rješavanje njihovih stambenih potreba, kako kroz Regionalni stambeni program, tako i sredstvima iz budžeta, planira se da bude završeno u naredne četiri godine.

Uporedo sa stambenim zbrinjavanjem izbjeglica teče i zatvaranje kolektivnih centara. Na vrhuncu izbegličke krize 1996. godine u Srbiji je bilo 700 kolektivnih centara sa više od 50.000 lјudi u njima. U preostalim kolektivnim centrima, od kojih je pet na teritoriji centralne Srbije i osam na KiM, na dan 20. juna 2017 godine bilo je smješteno još 530 korisnika, kojima će u narednom periodu biti obezbeđena adekvatna stambena rješenja.

Postojeća situacija bi bila svakako povolјnija da su zemlјe porijekla, a prvenstveno Republika Hrvatska, pokazale više volјe za rješavanje brojnih otvorenih pitanja koja svakodnevno pogađaju populaciju izbeglica. Tokom više od 20 godina, svega 144.000 izbeglica se vratilo u svoje zemlјe porjekla (75.000 u BiH i 69.000 u Hrvatsku). Neadekvatan pristup pravima izbeglih lica iz Hrvatske u njihovim matičnim zemlјama svih ovih godina je predstavlјao veliki kamen spoticanja u regionu. Uprkos brojnim pomacima ostvarenim kroz proces regionalne saradnje i dalјe su aktuelna nerješena pitanja dospelih a neisplaćenih penzija, dinarske i devizne štednje, oduzetih stanarskih prava, izostanak obnove više od 10.000 srušenih srpskih kuća u područjima gdje nije bilo ratnih dejstava, kao i povrata oduzetog polјoprivrednog zemlјišta. Ono što je posebno zabrinjavajuće je izostanak adekvatnog odgovora nadležnih institucija Republike Hrvatske na porast broja incidenata zasnovanih na nacionalnoj osnovi i proisteklih iz govora mržnje, kao i odsustvo zaštite srpskog jezika i pisma.

 

Izvor: Banija Online,

autor: Milojko Budimir, Generalni sekretar Udruženja Srba iz Hrvatske

 

 

* Stavovi izneseni u kolumnama i komentarima su osobni stavovi autora i ne odražavaju nužno stav redakcije P-portal portala.